Er werd lang gedacht dat zwaarlijvigheid of obesitas het gevolg was van een ongezonde leefstijl, maar tegenwoordig is obesitas erkend als een chronische ziekte. Sinds 1975 is het percentage obesitaspatiënten over de hele wereld bijna verdriedubbeld. In 2016 hadden wereldwijd 650 miljoen mensen obesitas.
Extreem overgewicht is niet meer op te lossen met simpelweg veel bewegen en gezond eten. Er moet een behandeling aan te pas komen, wil je dat tegengaan. "Obesitas is een ziekte, zo moet je het ook behandelen. Daar doen we nu echt te weinig aan", zegt Van Rossum.
Een andere benaming voor obesitas is ernstig overgewicht, ook wel zwaarlijvigheid genoemd. Officieel is obesitas geen eetstoornis die ontstaat door een psychische oorzaak. Parnassia Groep biedt voor deze aandoening ook geen behandeling.
Voor volwassenen geldt dat er bij een BMI tussen de 25 en 30 sprake is van overgewicht. Over obesitas wordt gesproken bij een BMI hoger dan 30. Voor kinderen gelden andere afkapwaarden voor overgewicht en obesitas. Kinderen zijn in de groei en daarom zijn lengte, gewicht en dus ook de BMI afhankelijk van de leeftijd.
Erfelijke aanleg en andere oorzaken spelen samen een rol bij het ontstaan van obesitas. Dan kan obesitas multifactorieel erfelijk zijn. Soms is de oorzaak een fout in een gen. Soms is obesitas een kenmerk van een erfelijke ziekte, zoals van het Prader-Willi syndroom of van het Bardet-Biedl syndroom.
In Nederland zijn op dit moment 3 goedgekeurde anti-obesitasmiddelen verkrijgbaar. Het meest gebruikte medicijn bij obesitas is momenteel orlistat. Sinds 2019 zijn ook liraglutide en het combinatiemiddel naltrexon/bupropion beschikbaar. Gemiddeld leiden deze medicijnen tot zo'n 5 tot 6 procent gewichtsverlies.
De klassieke behandeling bij overgewicht bestaat uit dieet, beweging en/of medicatie. Als die behandeling bij ernstige zwaarlijvigheid onvoldoende effect heeft, kan een vermageringsingreep een optie zijn. Obesitaschirurgie is geen wondermiddel. Succes op de lange termijn hangt af van uw motivatie om gezonder te leven.
Het medicijn Mysimba kan voor de behandeling van overgewicht worden vergoed uit het basispakket. Uit onderzoek blijkt dat het middel effectief is bij mensen met een Body Mass Index (BMI) van 30 of hoger die al deelnemen aan een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI).
Obesitas is een extreme vorm van overgewicht. Of er sprake is van overgewicht wordt vaak berekend aan de hand van het lichaamsgewicht, de BMI en de middelomtrek. Van overgewicht is sprake bij een BMI van 25 of hoger. Van obesitas is sprake bij een BMI van 30 of hoger.
Behalve risico's op hart- en vaatziekten, vergroot ernstig overgewicht de kans op suikerziekte, hoge bloeddruk, galstenen, versnelde slijtage van gewrichten, slaapademhalingsproblemen en verschillende kwaadaardige tumoren en daarmee de kans op sterfte.
Zo geeft obesitas een grotere kans op diabetes, een verhoogd cholesterolgehalte en een verhoogde bloeddruk. Die factoren vergroten het risico op hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct of een beroerte. Ook is er sprake van een verhoogd risico op het krijgen van sommige vormen van kanker.
Om af te vallen moet u minder energie (calorieën) binnenkrijgen en meer bewegen. Een volwassene heeft 2000-2500 calorieën per dag nodig. Hiermee blijft u op gewicht. Als u dagelijks zo'n 500 calorieën minder neemt, valt u af.
Ernstig overgewicht leidt vaak tot psychologische problemen. Futloosheid en lusteloosheid, kenmerkend voor depressies, maken diëten moeilijker. Wie zich depressief voelt, gaat ook vaak eten om zich gelukkiger te voelen.
Voor mensen die kampen met overgewicht kan de Elipse maagballon een effectieve oplossing zijn. Hilde Krayczyrski (arts) “Nieuw aan deze unieke methode is dat de maagballon onder begeleiding zelf kan worden ingenomen. Deze behandeling is zonder verdoving en duurt maximaal 20 minuten.
“Overgewicht en obesitas ontstaan wanneer de inname van energie jarenlang hoger is dan het gebruik”, schrijft de Gezondheidsraad in 2010. Met andere woorden: wie teveel eet en te weinig beweegt, blijft energie opslaan in plaats van deze te verbruiken en wordt daardoor te dik.
Drie klassen
Een volwassene heeft overgewicht bij een BMI van 25 of hoger. Bij een BMI van 30 of hoger is er sprake van ernstig overgewicht, oftewel obesitas. Obesitas wordt onderverdeeld in drie klassen: BMI 30 tot 35 is klasse 1, BMI 35 tot 40 is klasse 2 en BMI 40 of hoger is klasse 3.
Bij kinderen met obesitas graad 2 (BMI > 35) met geassocieerde morbiditeit of met obesitas graad 3 ( BMI > 40) dient screening middels polysomnografie laagdrempelig te worden overwogen. Bij onvoldoende effect van gewichtsreductie kan additionele behandeling zoals een adenotonsillectomie (ATE) worden overwogen.
Op dit moment zijn er volgens Van Rossum drie effectieve middelen op de markt: Orlistat, Mysimba, en als laatste heb je het zusje van semaglutide: liraglutide. Vorig jaar zijn de laatste twee verschenen. Mysimba kost honderd euro per de maand en liraglutide kost 150 euro in de maand.
Welke medicijnen worden gebruikt bij overgewicht? Orlistat is een vermageringsmiddel. Het werkt in de darmen en vermindert daar de omzetting van vet in stoffen die in het lichaam kunnen worden opgenomen. Daardoor blijft meer vet achter in de darmen.
Het gaat om een primeur, want nooit eerder werd een medicijn tegen obesitas vergoed door de zorgverzekering. Liraglutide, die onder de merknaam Saxenda wordt uitgebracht, zorgt ervoor dat het hongergevoel van de patiënt wordt afgeremd, waardoor iemand langzaam kan afvallen.
Overgewicht komt het meest voor bij kinderen en jongeren met een migratieachtergrond. Jongeren met een migratieachtergrond hebben ook vaker ernstig overgewicht dan jongeren zonder migratieachtergrond. Overgewicht komt bij meisjes en jongens ongeveer evenveel voor.
Omdat ondermeer calorierijke voeding en te weinig beweging en sport overgewicht in de hand werken, zijn gewicht, voeding en fysieke activiteit onlosmakelijk met elkaar verbonden. Roken is daarentegen de oorzaak van net iets meer dan 30% van alle kankers. Het verschil tussen roken en overgewicht is dus niet zo groot…
U kunt hulp krijgen van uw huisarts, praktijkondersteuner, leefstijlcoach, diëtist, fysiotherapeut of oefentherapeut. Wat kan werken is meedoen aan een leefstijl-programma. Een paar kilo lichter worden is al heel goed voor uw gezondheid.