Over een cao wordt in de regel onderhandeld door werkgevers(organisaties) en vakbonden.
Cao's komen tot stand door onderhandelingen tussen de vakbonden en de werkgever of de werkgeversverenigingen. De vakbonden onderhandelen namens hun leden.
Een cao wordt ondertekend door de personen die ze namens hun organisatie of namens de werkgever aangaan.
Een bedrijfstak-cao wordt afgesloten tussen 1 of meer werkgevers of werkgeversorganisaties en 1 of meer werknemersorganisaties. De cao geldt alleen voor de bedrijven en werknemers die zijn vertegenwoordigd door de partijen die de cao hebben afgesloten.
Als een cao van toepassing is, is jouw werkgever verplicht om de bepalingen in de cao toe te passen. Of je werkgever mag afwijken van de bepalingen in de cao, is afhankelijk van het karakter van de cao.
Dan kunt u terecht bij het Juridisch Loket, een advocaat of uw rechtsbijstandverzekeraar. U kunt het meningsverschil ook voorleggen aan een geschillencommissie in de branche. U kunt uw meningsverschil niet voorleggen aan het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De werkgever kan de (toepasselijkheid van de) CAO overigens niet eenzijdig intrekken of wijzigen: dat kan slechts met instemming van alle CAO-partijen.
Verplichte toepassing cao
Uw werkgever moet de cao toepassen als: hij hem zelf heeft afgesloten (ondernemings-cao); hij lid is van een werkgeversorganisatie die er 1 voor hem heeft afgesloten (bedrijfstak-cao); er in zijn branche een bedrijfstak-cao is die algemeen verbindend verklaard (AVV) is.
Indien in uw branche een bedrijfstak-cao algemeen verbindend verklaard (AVV) is. De cao geldt dan automatisch voor alle werkgevers in de bedrijfstak. Check op de site van het Ministerie van SZW of er een cao in uw bedrijfstak of branche algemeen verbindend is verklaard.
Over het algemeen staan er in een cao betere afspraken over arbeidsvoorwaarden dan in de wet. Zo kan het loon in een cao hoger zijn dan het minimumloon en kunnen werknemers meer vakantiedagen krijgen dan het wettelijke minimum. Belangrijk om te weten is dat de afspraken in een cao nooit in strijd mogen zijn met de wet.
Meerdere cao's in een organisatie: het kan voorkomen dat in één organisatie meerdere cao's van toepassing zijn. De werkingssfeerbepaling van een bepaalde cao kan bijvoorbeeld alleen betrekking hebben op het uitvoerend personeel. Op het kantoorpersoneel is dan een andere cao met een andere werkingssfeer van toepassing.
Een cao is bij wet niet verplicht. Dit betekent dat als er geen cao (ondernemings-cao of bedrijfstak-cao) van toepassing is, jouw werkgever zich niet hoeft te houden aan cao-bepalingen. Wel moet je werkgever zich houden aan minimaal de wettelijke bepalingen van de arbeidswetgeving.
Welke partijen zijn betrokken bij de cao-onderhandelingen? Op basis van de Wet op de cao komen alle cao's in Nederland tot stand na onderhandelingen tussen werkgevers(organisaties) en werknemersorganisaties: de sociale partners. Individuele werknemers en de overheid zijn geen partij in de onderhandelingen.
Positioneel versus principieel onderhandelen
Kies je voor principieel onderhandelen, dan focus je op belangen en zoek je naar een win-win-oplossing. Positioneel is harder, geschikt voor eenmalige onderhandelingen zonder toekomstige relatie.
Een werkgever moet zich aan de cao of het interne bedrijfsreglement houden en mag daar over het algemeen niet van afwijken. Tenzij er is afgesproken dat dit wel mag. Je kan buiten de cao, een bedrijfsreglement of andere interne regelingen wel altijd om een loonsverhoging vragen.
Als er geen cao is, moet je werkgever zich alsnog aan een aantal regels houden. Zo zijn er vaste regels opgenomen in het Burgerlijk Wetboek over je proeftijd, vakantie, opzegtermijn en ontslag. Daarnaast mag je werkgever niet afwijken van de arbeidstijdenwet.
Het recht op verhoging van het salaris is niet bij wet geregeld. Maar als jouw bedrijf onder een verplichte cao valt, is de kans groot dat daarin wel afspraken over loonsverhoging staan. Veel cao's schrijven voor met welk percentage je de loonschalen moet aanpassen en op welke datum dit moet gebeuren.
Als u wel onder een cao valt, is het personeelshandboek een handzame uitwerking van of toelichting op uw cao.
Een cao is automatisch van toepassing op een werknemer en werkgever als ze lid zijn van de vereniging die de cao heeft afgesloten. Ook kan een cao gelden als er in de individuele arbeidsovereenkomst expliciet vermeld staat dat een bepaalde cao van toepassing is; dit wordt ook incorporatiebeding genoemd.
In Nederland zijn er ongeveer 800 bedrijfstak-cao's (2023). Onderhandelingen over deze cao's worden gevoerd door branche- en vakorganisaties per sector. De ondernemings-cao (ook concern-cao genoemd) is vooral voor middelgrote en grote bedrijven. Philips en de NS hebben bijvoorbeeld een eigen cao.
Dat kan niet zomaar worden veranderd door de werkgever. Wel kunt u altijd in onderling overleg bepalen dat het loon wijzigt.
Kan een loonsvermindering? Een werkgever heeft steeds de mogelijkheid om met de betrokken werknemer(s) een akkoord te sluiten over een lager loon. Dit kan op individueel niveau, maar ook per CAO. Uiteraard geldt de verlaging enkel voor de toekomst.
Andere functie door reorganisatie
Wil uw werkgever u een andere functie geven omdat de organisatie verandert? Dan kan dat alleen als u het daarmee eens bent. In uw contract, collectieve arbeidsovereenkomst (cao) of bedrijfsreglement kan staan dat uw werkgever uw arbeidsvoorwaarden zonder uw toestemming mag wijzigen.