Angst en discriminatie. Angst leidde ook tot het aanwijzen van een zondebok en tot discriminatie van groepen in de samenleving. Zo kregen de joden al bij de pestuitbraken in de 14e eeuw de schuld van de pest en de noodlottige gevolgen daarvan, wat in een aantal steden leidde tot pestpogroms en verbanning van de joden.
Velen dachten dat de ziekte een straf van God was. Omdat niemand wist waar de Zwarte Dood vandaan kwam, kregen minderheden de schuld. Zij zouden waterbronnen vergiftigd hebben of op een andere manier besmetting veroorzaken. Deze gedachte leidde tot vervolging van Joden, bedelaars en mensen met lepra.
De pandemie begon in Centraal-Azië en werd door Mongoolse krijgers en handelaren naar de Krim gebracht. De pest kwam vervolgens Europa binnen via Italië, misschien meegenomen door ratten of menselijke parasieten via handelsschepen die vanuit Zwarte Zee naar Genua voeren.
De meeste mensen krijgen de pest als ze worden gebeten door een vlo die is besmet.Maar je kunt de ziekte ook krijgen als je in contact komt met besmette (knaag)dieren of mensen. Je kunt longpest krijgen als je de bacterie inademt als een besmet iemand hoest of niest.
De verwekker van pest is Yersinia pestis, een facultatief anaeroob gramnegatief staafje dat behoort tot de Enterobacteriaceae. Het genus Yersinia bestaat uit elf species waarvan Y. pestis, Y. pseudotuberculosis en Y.
In 1738 was er nog een epidemie in Oost-Europa en de ziekte verdween pas uit Europa na een laatste heropflakkering in Rusland van 1770-1773.
Een van de beruchtste ziekmakers is Yersinia pestis. In de jaren 541-543 na Christus trof deze pestbacterie het Oost-Romeinse Rijk, ook wel Byzantijnse Rijk genoemd, van keizer Justinianus I. De keizer, naar wie de ziekte is vernoemd, kreeg zelf ook de pest, maar overleefde het.
Waarschijnlijk ging de pest aan land in Messina op Sicilië, en trok de ziekte daarna via Napels noordwaarts. Bronnen uit de 14e eeuw maken melding van een zijderoutevloot waarvan de bemanning ziek aanmeerde in Messina in het jaar 1346.
Er bestaan drie typen pest: builenpest, longpest en septische infecties als gevolg van pest. De tijd van besmetting tot de eerste ziekteverschijnselen hangt af van het type pest en varieert van enkele dagen voor longpest tot ongeveer een week voor builenpest en septische infecties.
Pesthuizen. Speciale pestdokters beschermden zich tegen de ondraaglijke stank met in azijn gedoopte sponzen. Soms werd het gezicht beschermd met een masker, gevuld met kruiderijen. Vooral in steden, waar de bevolking dicht opeen leefde, hield de pest huis.
De dood lag overal op de loer. Kindersterfte, dijkdoorbraken, hongersnoden, stadsbranden, dodelijke ziekten, plunderende landsheren of grootschaliger oorlogsgeweld beheersten het dagelijks leven.
De pest is meerdere malen ontstaan in de loop van de geschiedenis en dit kan opnieuw gebeuren, zo waarschuwen wetenschappers. Het Romeinse rijk keeg in de zesde eeuw na Christus te maken met een vorm van de builenpest die genetisch gezien niet kan worden beschouwd als een voorloper van de moderne pest.
De Zwarte Dood was een pestpandemie die Europa trof van 1347 tot 1353. Toen de ziekte in Messina aan land kwam, was Europa totaal niet voorbereid. En de pest bleef terugkomen – 500 jaar lang.
Hoe is het jodendom ontstaan? Volgens joodse verhalen werd omstreeks 1813 voor Christus Abram geboren in Kanaän, een stuk land waar nu Israël, de Palestijnse gebieden en Libanon liggen. Op het moment dat Abram één god ging aanbidden in plaats van de vele goden die zijn vader vereerde, begon het jodendom.
3,6 Besmette ratten en vlooien reisden met de kooplieden mee vanuit de oostkust van China naar Italië. Vanuit de havensteden Venetië en Genua, waar de pest het eerst uitbrak, werd de ziekte via de scheepvaart verspreid naar West-Europa.
Maar de ziekte bestaat vandaag ook nog. De uitbraken zijn echter veel beperkter en vooral: dankzij antibiotica is de ziekte te genezen. Er bestaan verschillende soorten van pest, die allemaal door hetzelfde type bacterie worden veroorzaakt, de Yersinia pestis. De bacterie wordt overgedragen door besmette vlooien.
Vroege symptomen zijn heel algemeen en omvatten: Plotselinge hoge koorts en koude rillingen. Extreme zwakte. Maagpijn, diarree en braken .
Het bekendste pesttype is de builenpest, waaraan de Zwarte Dood zijn naam ontleent. Iemand met builenpest krijgt eerst koorts en hoofdpijn, waarna in met name de liesstreek en oksels pijnlijke zwarte builen ontstaan vanwege geïnfecteerde lymfeklieren.
Twee inspuitingen met het vaccin blijken genoeg om proefdieren te beschermen tegen zowel de Bacillus anthracis als de Yersinia pestis, de bacterie die de pest overbrengt. Zelfs als de dieren worden blootgesteld aan (normaal) dodelijke dosissen.
Oorsprong van de pestuitbraak
Het beginpunt van de Zwarte Dood was hoogstwaarschijnlijk een populatie marmotten, kleine, prairiehondachtige knaagdieren, in Centraal-Azië . Marmotten vermijden over het algemeen contact met mensen, maar ratten komen gemakkelijk in contact met zowel marmotten- als mensenpopulaties.
Mutatie van de pest overleefde generaties lang
Dit kwam vooral doordat deze mensen sterke genen van hun ouders hadden geërfd. Personen die de pest overleefden gaven de gunstige mutaties in hun DNA door aan hun kinderen, waardoor de mutatie bleef overleven. Zelfs vandaag de dag komt de mutatie nog veelvuldig voor.
In de middeleeuwen lagen ernstige infectieziekten als de pest, lepra, pokken, cholera voortdurend op de loer, zeker in de (ommuurde) steden. De pest is een infectieziekte die in de 14e tot halverwege de 19e eeuw veelvuldig voorkwam in Europa en enorme aantallen slachtoffers maakte.
Sharon DeWitte onderzoekt skeletresten om aanwijzingen te vinden over overlevenden van de middeleeuwse pest uit de 14e eeuw. Een nieuw onderzoek suggereert dat mensen die de middeleeuwse massamoordplaag, bekend als de Zwarte Dood, overleefden, aanzienlijk langer leefden en gezonder waren dan mensen die leefden voordat de epidemie in 1347 toesloeg.
Ooit was de pest de meest gevreesde ziekte op aarde. Honderden miljoenen mensen moesten een besmetting bekopen met de dood. Zieken kregen te maken met opgezwollen lymfeklieren, zwarte zweren op het lichaam en tal van andere gruwelijke symptomen.
Maar nu hebben Klunk en haar collega's het DNA van die oude botten en andere botten uit Londen en Denemarken geanalyseerd en hebben ze een antwoord gevonden: de overlevenden bleken veel waarschijnlijker genvarianten bij zich te dragen die hun immuunreactie op Yersinia pestis, de door vlooien overgebrachte bacterie die de pest veroorzaakt, versterkten.