Het is geen taalstoornis zoals bijvoorbeeld afasie waarbij een gedachte of idee niet goed wordt omgezet in taal. Bij een dysartrie kan men de woorden en zinnen wel formuleren, maar worden ze niet goed en duidelijk uitgesproken. Ook het ademhalen kan bij een dysartrie bemoeilijkt worden en de stem kan anders klinken.
Hoe kan je het herkennen? Afasie kan zich op 3 verschillende manieren uiten: niet-vloeiend (Broca-afasie): de spraak is moeizaam en hortend, maar het begrijpen van taal is vaak beter bewaard. vloeiend (Wernicke-afasie): de spraak zelf is vloeiend en moeiteloos, maar begrijpen van taal lukt vaak minder goed.
Dysartrie betekent 'niet goed articuleren'. Het is een spraakstoornis die veroorzaakt wordt door een hersenbeschadiging. Hierdoor is de aansturing van de spieren die betrokken zijn bij het spreken verstoord.
Praten, het vinden van de juiste woorden, begrijpen, lezen, schrijven en gebaren maken zijn onderdelen van ons taalgebruik. Wanneer als gevolg van hersenletsel een of meer onderdelen van het taalgebruik niet meer goed functioneren, heet dat afasie.
Dementie en moeite met praten en begrijpen van taal
Dementerende mensen maken kortere zinnen en vreemde zinsconstructies. Het is steeds moeilijker dingen onder woorden te brengen of te begrijpen wat anderen zeggen. Dan is er sprake van een taalstoornis, ook wel afasie genoemd.
Maar terwijl de klassieke vormen van afasie gekarakteriseerd worden door plotseling hersenletsel en taalverlies, is Primaire Progressieve Afasie toch echt een vorm van dementie, omdat de ziekte toenemende (progressieve) aantasting van de hersenen veroorzaakt.
Afasie van Broca
Zij hebben moeite om te gaan praten en maken vaak korte zinnen. Ook is er vaak sprake van het verdraaien van woorden en het verwisselen van letters en lettergrepen. Iemand weet wel wat hij wilt zeggen, maar kan dit moeilijk onder woorden brengen. Spreken gaat niet vloeiend.
Dysartrie is een spraakstoornis die wordt veroorzaakt door een beschadiging van het zenuwstelsel. Hierdoor werken de spieren onvoldoende die nodig zijn voor het ademen, de stemgeving en de uitspraak. Dit kan komen door een beroerte, tumor, ongeval, spierziekte of aandoening van de zenuwen.
Bijna altijd is er na het ontstaan van afasie enig spontaan herstel van het taalvermogen, maar zelden of nooit is dat herstel volledig. Behandeling van afasie wordt uitgevoerd door een logopedist. Met veel oefenen is vaak nog verbetering mogelijk.
Maak oogcontact en let goed op non-verbale signalen (mimiek, intonatie, gebaren). Maak duidelijk waar het gesprek over gaat. Gebruik eventueel een tekening, afbeeldingen of foto's om het onderwerp te verduidelijken. Spreek rustig en in korte zinnen, benadruk de belangrijkste woorden uit een zin.
Mensen met afasie ervaren problemen met taal in alle modaliteiten: spreken, begrijpen, lezen en schrijven.
Personen met een afasie van Broca: spreken niet vloeiend: - Het spreken kost hen veel moeite en er zijn veel pauzes. - De zinsbouw is sterk vereenvoudigd en sommige personen spreken in zinnen van één à twee woorden (telegramstijl).
Afasie ontstaat door hersenletsel. De oorzaak van zulk hersenletsel is meestal een bloedvataandoening. Soms is een verwonding van de hersenen (hersentrauma) of een gezwel in de hersenen (hersentumor) de oorzaak. Een bloedvataandoening in de hersenen betekent meestal dat een bloedvat verstopt raakt (herseninfarct).
Afasie is géén spraakstoornis, maar een stoornis in de hersenen. Bij mensen die lijden aan afasie is er een probleem met het begrijpen en produceren van taal. Deze mensen begrijpen de taal minder goed of kunnen niet meer op woorden komen of gebruiken ze verkeerd. Afasie ontwikkelt zich bij iedere persoon anders.
Als mensen niet meer kunnen praten, als gevolg van afasie, kun je met muziek iets laten horen waar je geen woorden voor nodig hebt. Woorden kunnen op een eenvoudige melodische manier makkelijker aangeleerd worden. Het samen zijn en het samen communiceren is al een bijdrage in het welbevinden van de betrokkenen.
Zorg voor een rustige omgeving, zet radio en televisie tijdens het spreken uit. Wees eerlijk: vraag om herhaling wanneer u de boodschap niet heeft verstaan. Geef iemand met dysartrie de tijd om te spreken en te reageren. Onderbreek niet.
Bij een taalstoornis kan iemand zijn gedachten niet meer omzetten in woorden, zinnen en een verhaal; er kunnen problemen zijn met het begrijpen van gesproken en geschreven taal. Een spraakstoornis betreft alleen de spraak: woorden en zinnen worden niet goed of niet duidelijk uitgesproken.
Op logopedisch gebied kan er bij Parkinson een zogenaamde hypokinetische dysartrie ontstaan. Dit wordt gekenmerkt door een zachte hese stem, minimale articulatiebewegingen en monotone spraak. Ook kunnen er cognitieve problemen en slikproblemen ontstaan.
Wat is het verschil? Bij afasie is er sprake van een taalstoornis en bij apraxie is het onderliggende probleem spraak. Mensen weten wel wat ze willen zeggen, maar krijgen het niet voor elkaar om hun 'spieren te programmeren'. De spieren werken nog wel, maar mensen weten niet meer hoe ze ze moeten aansturen.
Het centrum van Wernicke is een deel van de hersenen. Het is vernoemd naar de ontdekker Carl Wernicke en speelt een belangrijke rol bij het begrijpen van taal. Het wordt ook wel het sensorisch spraakcentrum genoemd en is het tegenovergestelde van het motorisch spraakcentrum: het centrum van Broca.
Risicofactoren. Primair progressieve afasie treedt voornamelijk op boven de leeftijd van 45 jaar. Er zijn enkele genetische oorzaken van gekend (mutaties van progranuline, MAPT of C9orf72 maar de meeste vormen zijn sporadisch, d.i. niet-familiaal.
Wanneer iemand niet-aangeboren hersenletsel heeft, kan er sprake zijn van communicatieproblemen die niet door het taalsysteem verklaard kunnen worden. Er is dan géén sprake van een afasie. Deze communicatieproblemen worden dan cognitieve communicatieproblemen genoemd.
Bijna altijd is er in de eerste 3 maanden na het ontstaan van afasie enig spontaan herstel van de taal. Zelden of nooit is dat herstel volledig. Toch is er met veel oefenen, telkens weer proberen en volhouden vaak verbetering te verkrijgen.