Vaak worden leenwoorden gebruikt omdat ze een speciale functie hebben: ze benoemen iets unieks, of hebben een specifieke (bij)betekenis of gevoelswaarde, of zijn eenvoudigweg niet zomaar te vertalen.
Waarom gebruiken we leenwoorden? De belangrijkste reden om woorden van andere talen over te nemen, is het opvullen van gaten in die taal. Als de taal nog geen woord heeft voor een begrip, worden nieuwe Nederlandse samenstellingen (comazuipen) of afleidingen (typiste van typen) bedacht.
In tegenstelling tot wat sommige mensen denken, is het geen schande om woorden te lenen. Het is ook geen teken dat de taal verloedert, achteruit gaat of verdwijnt. Het is juist een teken dat de taal actief is en zich ontwikkelt. Talen verdwijnen omdat ze in onbruik raken, bijvoorbeeld doordat een andere taal overneemt.
Leenwoorden zijn in onze taal terechtgekomen doordat er op dat moment nog geen Nederlands woord voor was. Door het woord één op één over te nemen, was het niet nodig om er halsoverkop een nieuw woord voor te verzinnen. Veel woorden zijn hierdoor blijven hangen en in de loop van de tijd vernederlandst.
In welke situatie worden de meeste leenwoorden overgenomen? Het Nederlands blijkt in de loop van de tijd de meeste woorden te hebben geleend uit de buurtalen, in aflopende volgorde: Frans, Latijn (lange tijd de tweede taal), Engels en Duits. Pas daarna volgen talen als Italiaans, Spaans, Indonesisch en Jiddisch.
De meeste Nederlandse leenwoorden zijn te vinden in onze voormalige koloniën. "In het Indonesisch is het aantal Nederlandse leenwoorden het grootst, daar zijn we op 5500 woorden gestuit", legt Van der Sijs uit. "Daarna volgende het Sranan Tongo uit Suriname en het papiamento op de Antillen.
Het meest voorkomende woord
Het meest voorkomende Nederlandse woord is de, gevolgd door ja, en, uh, een, ik, dat, van, is, die, in, niet, maar, dat, dan, je, ook, op, het en ze. Dat blijkt uit het Corpus Gesproken Nederlands, een verzameling van zes miljoen woorden uit het dagelijkse, mondelinge taalgebruik.
De Nederlandse taal kent veel leenwoorden. Voorbeelden: sport: finish, coureur, goal. eten: spaghetti, lunch, knäckebröd.
■
bleek dat 30,7% van de 2.144 woorden ooit uit een andere taal in het Nederlands terechtgekomen was - sommige al vele eeuwen geleden, waardoor ze allang niet meer herkenbaar zijn als leenwoord: woorden als aantal, pijn, prijzen, school en schrijven.
Woorden die we in het Nederlands gebruiken maar die uit een andere taal dan het Nederlands komen noemen we leenwoorden. Maar soms ook uit het: Fins, Japans, Spaans. Deze woorden behoren tot de weetwoorden. Je moet namelijk uit je hoofd leren hoe dat je deze woorden schrijft.
De voordelen van lenen
Je betaalt een vast maandbedrag dat past bij jouw persoonlijke situatie. Je weet vooraf precies wat je voor de lening gaat betalen. Geen verborgen kosten. Kun je de lening (gedeeltelijk) eerder aflossen?
Je kunt snel toegang krijgen tot dingen zoals reizen, een keuken, een auto, een geluidsinstallatie of een dakkapel. Echter, het nadeel volgt later: het terugbetalen van de rente en aflossing. Door te lenen profiteer je op het moment zelf, maar schuif je de financiële lasten door naar de toekomst.
Het lenen van geld brengt risico's met zich mee. Risico's die te maken hebben met onvoorziene omstandigheden zoals overlijden, arbeidsongeschiktheid en werkloosheid. Hiervoor bestaan speciale risico beperkende verzekeringen.
Het Nederlands wordt met het Duits, Engels, Zweeds en Deens gerekend tot de Germaanse talen. De onderlinge verstaanbaarheid tussen deze talen verschilt. Deens en Zweeds zijn onderling het meest verstaanbaar, maar ook Nederlands en Duits zijn over en weer verstaanbaar.
Top 10 Nederlandse leenwoorden
Woorden als duin, beurs, konijn, niks, fiscaal en zondag worden allemaal gebruikt in het buitenland. Deze woorden worden meestal niet letterlijk overgenomen, maar aangepast aan het klanksysteem van de taal waarin ze gebruikt worden.
camping 'kampeerterrein', lijkt Engels maar is ontleend aan het Frans. In het Engels campsite. occasion 'tweedehands auto', (met zelfde betekenis) uit het Frans, maar in Nederland uitgesproken op zijn Engels. Vlaanderen hanteert vaak de Franse uitspraak.
Wie een concreet getal zoekt, loopt meteen tegen de vraag op wat je eigenlijk als 'één woord' telt. Makkelijker is het om de woordenboeken van verschillende talen te vergelijken. Het Nederlands is dan een middenmoter, het Engels wint de competitie met ruim 300.000 trefwoorden in het Oxford English Dictionary.
Leenwoorden kunnen direct of indirect uit een andere taal overgenomen worden. Bij directe ontlening gaat het om vreemde woorden en bastaardwoorden. Vreemde woorden zijn ontleningen die niet of vrijwel niet aan het Nederlands zijn aangepast qua uitspraak, spelling en woordvorming.
Ook zijn er leenwoorden die nauwelijks te vertalen zijn. Dat geldt onder meer voor de hierboven al genoemde termen sushi en sharia, maar ook voor verschillende Engelse leenwoorden: timing is bijvoorbeeld wel te omschrijven als 'het bepalen van het geschiktste moment', maar er is niet één Nederlands woord voor.
Ontleend aan Portugees banano 'bananenboom', banana 'bananenvrucht' < banam, een woord uit het Sousso in Guinea, een Niger-Congo-taal. Men neemt algemeen aan dat de klankovereenkomst met Arabisch banān, banana 'vingers, vinger' toevallig is.
categorie: leenwoord, Nnl. in bijv. telescoop, telegraaf, telegram, telefoon, telepathie, televisie, telecommunicatie, als in: nnl.
Ongeveer 2.880 mensen brachten hun stem uit. 'Meteorologisch' kwam daarbij als moeilijkste woord uit de bus. Het haalde eenderde van de stemmen (35 procent). Het woord werd op de voet gevolgd door 'defibrilleren' (32 procent van de stemmen) en op ruime afstand door 'bavarois' (11 procent).
'Graaiflatie' is met een overgrote meerderheid verkozen tot het Woord van het Jaar 2023. Van de bijna 15.000 stemmen die werden uitgebracht bij de verkiezing van Van Dale was zo'n twee derde voor dit begrip. Graaiflatie verwijst naar het stiekem opdrijven van de prijzen in tijden van crisis.
Onze Taal heeft ze op een rij gezet: Het mooiste woord van Nederland: desalniettemin (volgens lezers van Onze Taal) liefde (volgens NIPO-onderzoek en luisteraars van Radio Veronica)