In de acute fase van coma (comateuze toestand) maakt iemand nauwelijks of geen bewegingen, reageert niet op pijnprikkels of op aanspreken. De bewegingen in een latere coma fase zijn eigenlijk reflexmatig, krampachtig, spastisch en niet bewust.
Coma herkennen
Patiënten reageren niet meer op anderen, geluiden en aanrakingen. Bij een pijnprikkel zie je soms wel een reactie in iemands gezicht, of een kleine beweging in het lichaam.
Duur van een coma
de patiënt komt langzamerhand uit het diepe coma steeds meer bij bewustzijn, totdat hij wakker is. Er wordt aangenomen dat een diep coma maximaal 2 maanden duurt. het diepe coma kan overgaan in een coma vigil (zie verderop).
Het bewustzijn wordt verlaagd door het toedienen van rustgevende of slaapmedicijnen. Sedatie wordt regelmatig verward met coma, maar een coma is echt iets anders. Coma is een staat van diepe bewusteloosheid waarbij de persoon de ogen niet opent op aanspreken, geen opdrachten uitvoert en geen verbale reacties geeft.
Veel mensen met hersenletsel noemen zichzelf 'emotioneel incontinent'. Soms is het een uiting van een kleine emotie, soms is de emotie niet passend bij de tranen. Sommigen echter, kunnen helemaal niet meer huilen.
Een coma duurt zelden langer dan 4 tot 6 weken. Daarna komt de persoon meestal te overlijden. Wanneer een coma langer dan 4 weken duurt, spreken we van een langdurig coma of een coma vigil.
Aruna Shanbaug (67) overleed in Mumbai aan de gevolgen van een longontsteking. Zij was voor zover bekend wereldwijd de persoon die het langste in coma heeft gelegen. Als coma-patiënte verwierf de verpleegster in India bekendheid door de onvoorwaardelijke trouw en liefde die haar collega's voor haar aan de dag legden.
Als je in coma bent, kun je namelijk niet meer zelfstandig drinken of eten. Je moet dan via een infuus eten en drinken direct in je bloedvaten krijgen. Het kan echter ook dat je niet meer wakker wordt. Meestal overlijd je dan binnen enkele maanden aan een infectie.
Het is niet bekend op welke wijze de beademing bij patiënten die het grootste deel van de dag beademd worden het beste kan worden gestopt. Ook is niet te voorspellen hoe lang de duur tot overlijden is na het beëindigen van de beademing. Dit kan variëren tussen een aantal minuten en dagen/weken.
Zo'n 18 procent van de mensen in coma komt niet meer bij bewustzijn en overlijdt. Ongeveer 65 procent van de mensen die in coma raken, herstelt binnen enkele uren of dagen weer naar een volledig bewustzijn.
Ontwaken uit sedatie
De patiënt kan tijdens het wakker worden verward en onrustig zijn. Dat komt vaak voor. Het wakker worden gaat soms gepaard met een delier. Juist in dit stadium van sedatie kan het brein vage waarnemingen aanvullen tot valse situaties.
Een patiënt die in coma ligt, ofwel in een diepe toestand van bewustzijnsverlies verkeert als gevolg van hersenbeschadiging, lijkt in diepe slaap te zijn, maar is dat niet. Het grote verschil is dat een comateuze patiënt niet wakker gemaakt kan worden. Dat moet vanzelf gebeuren.
Een CT-scan (Computer Tomografie) of een MRI-scan (Magnetic Resonance Imaging) kan schade aan de hersenen laten zien. Met deze moderne scantechnieken kan een medisch specialist een goed beeld krijgen van de hersenen.
Het kan 6 maanden duren voordat u alledaagse activiteiten weer kunt uitvoeren zoals u gewend was, soms zelfs nog langer.
Elk jaar raken in Nederland tussen de 1.000 en 3.000 mensen in coma. Velen van hen komen daar niet meer uit, onder meer omdat op de intensive care vaak te snel de conclusie wordt getrokken dat de patiënt niet meer bij zal komen.
De hersenactiviteit. Het grootste verschil is dat je bij een coma nog hersenactiviteit hebt. Je hersenen werken dus nog wel, maar zijn ernstig beschadigd. Je hersenen kunnen zich echter nog herstellen en je kan dus nog wakker worden.
Omdat het bloed zich meer en meer terugtrekt naar de borst- en buikholte, kunnen handen, armen, voeten, benen en neus koud aanvoelen. Op de benen kunnen paarsblauwe vlekken ontstaan. De gelaatskleur wordt grauw en bij de laatste ademtocht trekt de kleur helemaal uit het gezicht weg ('doods - bleek').
Dit is vaak wel een teken dat het einde snel nadert. Omdat de kracht om goed door te ademen en te hoesten afneemt, kan slijm zich ophopen in de mond, de keel en de longen. De lucht stroomt langs dat slijm en kan een vervelend, rochelend geluid geven.
Zowel de ingebrachte tube als het beademen zelf is onprettig voor de patiënt. Daarom worden tijdens de beademing meestal slaap- en pijnstillende medicijnen via een infuus toegediend. De slaap kan variëren van een lichte slaap waarbij de patiënt wekbaar is, tot een diepe slaap.
Praat tegen degene die in coma ligt. Een comapatiënt heeft nog wel hersenactiviteit. Hoewel het hier niet altijd op lijkt, kan het goed zijn dat een comapatiënt je hoort en/of begrijpt. Het kan fijn en rustgevend zijn voor diegene als je tegen hem praat.
Soms wordt een patiënt bewust in een coma gehouden (kunstmatig coma) om (verdere) schade aan de hersenen te beperken. Op die manier krijgt het beschadigde weefsel de kans om zo ver mogelijk te herstellen. Dit gebeurt vaak door de lichaamstemperatuur te verlagen.
De hersenen hebben een tijdje geen bloed en zuurstof gehad. De hersenen kunnen dan gaan zwellen, zoals een dikke knie na een val. De eerste 24 uur na een hartstilstand is dit het ergst. Bij schade aan de hersenen kan de patiënt in een coma raken.
'Coma is geen diagnose waarmee patiënten op intensieve zorg terechtkomen. Ze belanden hier met een hartstilstand, een hersentrauma na een ongeval, een hersenbloeding of een ander bloedvatprobleem in de hersenen, auto-intoxicatie door geneesmiddelen, een langdurig verlaagde bloedsuikerspiegel …
Beademing kan enkele uren duren, maar soms duurt het dagen, weken of soms zelf maanden. Ruim 45 % van de IC-patiënten wordt beademd.