Eenzaamheid is een groeiend probleem en komt voor in alle leeftijdsgroepen. Wereldwijd voelt een derde van de volwassenen zich eenzaam. Eenzaamheid kan omschreven worden als een onprettige situatie waarbij (de kwaliteit van) iemands sociale relaties niet voldoen aan hun verwachtingen of wensen.
Bijna de helft van de Nederlandse volwassenen voelt zich eenzaam (48,6%).1 op de 7 Nederlandse volwassenen voelt zich erg eenzaam. Onder jongeren in de leeftijd van 16 tot en met 25 jaar voelt zelfs 1 op de 4 zich erg eenzaam. Daarom is het zo belangrijk dat we ons inzetten voor alle mensen die zich eenzaam voelen.
Eenzaamheid is een probleem voor de volksgezondheid dat grotendeels in ons leven kan worden opgelost, maar daarvoor is de volledige inzet en steun van de medische gemeenschap nodig . De fysieke en mentale gezondheid van een groeiend aantal getroffen personen en hun families en vrienden staan op het spel.
Eenzaamheid blijft groot probleem in Nederland: nieuwe cijfers 2023. Uit recent onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat 1 op de 10 Nederlanders boven de 15 jaar zich sterk eenzaam voelt. Dit percentage is gelijk aan dat van vorig jaar.
Volwassenen die zich eenzaam voelen hebben een groter risico om een ernstige stemmings-, angst- of middelenstoornis te ontwikkelen dan niet-eenzame volwassenen. Dit is één van de bevindingen uit recent onderzoek van het Trimbos-intituut.
Als je je eenzaam voelt, ben je geneigd om je terug te trekken. Je ontwikkelt steeds meer negatieve gedachten zoals “Ik ben tot last voor anderen” of “Zie je wel, niemand wilt met me omgaan”. Deze negatieve gedachten versterken gevoelens van somberheid. Omgekeerd kan een depressie het gevoel van eenzaamheid versterken.
Eenzaamheid “ kan ernstige mentale en fysieke complicaties hebben die verergeren als ze genegeerd worden .” Ze voegde toe dat “sociale isolatie en eenzaamheid leiden tot een hoger risico op hoge bloeddruk, hartziekten, obesitas, angst, depressie, geheugenproblemen en zelfs de dood.”
Alleenstaande ouders vaakst sterk eenzaam
In 2021 zijn, net als in 2019, alleenstaanden (16 procent) en alleenstaande ouders (19 procent) het vaakst sterk eenzaam. Kinderen die bij hun ouders wonen (ongeacht hun leeftijd) voelden zich vaker sterk eenzaam (12 procent, tegen 8 procent in 2019).
Eenzaamheid is twintig procent dodelijker dan roken en dubbel zo dodelijk als drinken, betoogt de Duitse psychiater Manfred Spitzer in een nieuw boek. “In een tijd waarin iedereen online alleen de goede versie van zichzelf toont, is het een taboe om voor je eenzaamheid uit te komen.”
Ruim een kwart (26 procent) van de Nederlanders van 15 jaar of ouder voelde zich in 2019 enigszins eenzaam, en 9 procent had sterke gevoelens van eenzaamheid. De overige 66 procent was niet eenzaam, volgens de enquête Sociale samenhang & Welzijn in 2019.
Existentiële, emotionele en sociale eenzaamheid.
Een chronisch gevoel van eenzaamheid is even ongezond als het roken van een pakje sigaretten per dag. Eenzaamheid kan ook leiden tot depressie en een verhoogd risico op hartziekten en de ziekte van Alzheimer.
En een eenzaam brein is een rusteloos brein. Eenzaamheid triggert 'hyper-vigilantie'. Dat wil zeggen dat hersenen op zoek zijn naar sociale dreigingen, wat ons in de verdediging brengt. We worden meer reactief op negatieve gebeurtenissen en zien dagelijks gedoe als stressvoller.
Meer dan de helft van de Nederlandse ouderen voelt zich eenzaam. Dat zijn meer dan 700.000 mensen, die zich doodvervelen. Letterlijk, want eenzaamheid maakt ziek en vervroegt de kans op overlijden. Eenzaamheid onder ouderen is een schrijnend probleem in ons land, maar we maken ons er nauwelijks druk om.
Chronische eenzaamheid is gevaarlijk. Het maakt dat mensen niet meer goed in staat zijn met anderen om te gaan. Mensen trekken zich terug uit de sociale omgeving. Daarmee is de oplossing (meer verbindingen hebben) steeds minder bereikbaar.
Eenzaamheid is aantoonbaar in de hersenen. Je kunt het meten aan de hersenactiviteit. Op het moment dat iemand voelt er niet bij te horen, buitengesloten te zijn, geen verbinding te hebben met de anderen, is dat te zien. Daarom is het een lichamelijk fenomeen: je kunt het meten in de hersenen.
De belangrijkste oorzaken van sterfte voor vrouwen waren dementie, COVID-19, beroerte en longkanker. Veel doodsoorzaken kennen sekseverschillen. Zo sterven verhoudingsgewijs meer mannen dan vrouwen als gevolg van mesothelioom en aandoeningen gerelateerd aan alcohol- en drugsgebruik.
Uit onderzoek blijkt dat eenzaamheid het risico op dementie verhoogt. Het hebben van een klein sociaal netwerk en het weinig ondernemen van sociale activiteiten is gerelateerd aan slechter cognitief functioneren.
Ouderen van 85 jaar en ouder voelen zich eenzamer dan ouderen van 75 tot en met 84 jaar. Van de 85-plussers voelt 63% zich eenzaam, bij 74-84 jarigen is dit 52%. Uit deze gegevens blijkt dat onder 85-plussers ongeveer even veel vrouwen als mannen zich eenzaam voelen (respectievelijk 63% en 62%, niet in figuur).
Chronische eenzaamheid kan leiden tot depressie, alcoholverslaving, hart- en vaatziekten, slaapproblemen en vroegtijdig overlijden.
Alleen zijn vs eenzaamheid
Toch zijn het twee verschillende dingen. Zo kun je iemand zijn die veel alleen is, zonder dat je daar last van hebt of je er slecht door voelt. Alleen zijn is een fysieke staat waarbij er dus geen andere mensen om je heen zijn.Dit terwijl eenzaamheid meer een emotionele staat is.
Onvermogen om op een dieper, intiemer niveau contact te maken met anderen. Misschien heb je vrienden en familie in je leven, maar de betrokkenheid met hen is op een heel oppervlakkig niveau. Je interactie voelt niet verbonden op een manier die vervullend is en deze ontkoppeling lijkt eindeloos.
Het probleem van eenzaamheid ontstaat als je niet in staat bent het op te lossen. Dan wordt eenzaamheid een chronisch gezondheidsprobleem dat leidt tot een ongelukkig en ongezond en kort leven. Daar moet je wat aan doen en daar heb je hulp bij nodig.
Tegenwoordig hebben vrouwen drie keer meer kans dan mannen om veelvoorkomende psychische problemen te ervaren . In 1993 was de kans twee keer zo groot. De mate van zelfbeschadiging onder jonge vrouwen is sinds 1993 verdrievoudigd. Vrouwen hebben meer dan drie keer zoveel kans om eetstoornissen te ervaren dan mannen.