De huidige stikstofstrategie van het kabinet zal er volgens berekeningen van het ministerie van Financiën toe leiden dat 11.200 boerenbedrijven moeten stoppen en nog eens 17.600 boeren hun veestapel fors zullen moeten inkrimpen, met een derde tot bijna de helft.
Daarvoor moet van het kabinet door de landbouw 39 kiloton minder stikstof worden uitgestoten. Boeren door het hele land moeten daaraan bijdragen. Daardoor zullen volgens de berekeningen van Financiën ongeveer 11.000 veehouders moeten stoppen.
Maar, zo redeneert Financiën, in dit scenario hoeven er over heel Nederland gezien maar 5300 veehouderijen te stoppen, ofwel de helft van wat er in het plan van LNV dichtgaat. Daarnaast zouden boeren in de rest van Nederland helemaal geen vee hoeven in te leveren.
Daaruit blijkt volgens de krant dat bij gerichte uitkoop mogelijk 11.200 boerenbedrijven moeten stoppen en 17.600 boeren hun veestapel voor een deel moeten inkrimpen. Uit de stukken komt volgens NRC een duidelijke politieke keuze naar voren.
Koeien zijn de grootste stikstofproducenten. Zodra hun plas en mest samenkomt ontstaat ammoniak en dit is een vorm van stikstof. Sinds 2020 zijn boeren verplicht om minder krachtvoer met eiwitten aan hun koeien te voeren. Daardoor produceren die koeien minder ammoniak en dus stikstof.
“De stikstofemissie is vooral in bepaalde gebieden erg hoog, vooral in noordwest-Duitsland, waar relatief veel veehouderij is”, legt Ehlers uit. Maar omdat Duitsland een veel groter landoppervlakte heeft dan Nederland, is de uitstoot relatief minder.
6. Heeft alleen Nederland een stikstofprobleem? Nee, de Habitatrichtlijn van de EU verlangt van iedere lidstaat dat die zijn biodiversiteit beschermt. De uitspraak van het Europees Hof over de Nederlandse aanpak geldt voor alle EU-landen.
De plek waar stikstof neerslaat maakt uit
Vooral in de Peel en in de Gelderse vallei heeft de natuur veel last van stikstof, zie het kaartje 'Stikstofdepositie'. Daar stoot de intensieve veehouderij veel ammoniak uit, wat relatief dicht bij de bron weer neerslaat.
In een vandaag gepubliceerde internetconsultatie worden de details van de eerste twee regelingen onthuld: veehouders die een bepaald minimum aan stikstof uitstoten - ten minste 50 mol stikstof per jaar - krijgen honderd procent van de marktwaarde van hun bedrijf vergoed.
Door schaalvergroting en waardestijging van duurzame productiemiddelen nam het gemiddelde vermogen op een agrarisch bedrijf toe van €1,5 miljoen in 2001 tot €3,5 miljoen in 2018.
Wat ook van belang is, is dat onteigening niet kan plaatsvinden als de boer in kwestie de beoogde nieuwe bestemming zelf wil en kan realiseren. 'Als de nieuwe bestemming natuur moet worden, dan moet het ook echt natuur worden.
In Nederland stoot de landbouw volgens het RIVM al decennia de meeste stikstof uit, gevolgd door industrie en verkeer. Zeker in de buurt van Natura 2000-gebieden is dat een probleem. De meeste uitstoot van ammoniak komt dan wel van de boeren, maar ze zijn zeker niet de enige die ammoniak uitstoten.
In 2020 had meer dan de helft geen opvolger voor hun bedrijf klaarstaan, ongeveer evenveel als vier jaar geleden. Volgens het CBS ging het vorig jaar om meer dan 16.000 landbouw- en tuinbedrijven. Afgelopen jaar waren er ruim 52.000 boerenbedrijven in Nederland.
Hij werkt als hoofddocent Voedsels- en Landbouwbeleid aan Wageningen University. "We hoeven niet bang te zijn dat we op korte termijn zonder voedsel komen te zitten. Pas als alle boeren van het één op het andere moment zouden stoppen, hebben we een probleem. Maar daar is geen sprake van."
Van de totale oppervlakte van Nederland is 54 procent (2,2 miljoen hectare) in gebruik als landbouwterrein, en 13 procent (0,5 miljoen hectare) als bebouwing1 en verkeersterrein. Bebouwd terrein bestaat voornamelijk uit woon- en bedrijventerreinen.
Aantal boeren
In 2016 waren er 55.680 boeren in Nederland. Daarvan waren 10.820 boeren akkerbouwers en hadden 760 boeren een gemengd bedrijf met akkerbouw en veeteelt. In 2000 waren er nog veel meer boeren: in totaal 97.390, waarvan 14.800 akkerbouwers en 1765 boeren met een gemengd bedrijf (Bron: Statline.CBS.nl).
Boeren krijgen meestal inkomenssteun op basis van de bedrijfsomvang in hectares. Alle EU-landen moeten een basisbetaling, een vergroeningspremie (als beloning voor duurzame landbouwmethoden) en een premie voor jonge landbouwers geven. Dit zijn verplichte betalingen voor alle EU-landen.
Het gemiddelde inkomen dat een boer uit zijn of haar bedrijf haalde is met 6 duizend euro gestegen, tot 57.000 euro in 2019. Maar dat komt door een paar sectoren waar het heel goed ging, terwijl er op andere plekken een stuk minder werd verdiend.
Lees door over het huidige stikstofprobleem
Die condities zijn in Nederland nog altijd zeer matig. De depositie is sinds 1990 met circa 45% gedaald (zo'n 40% voor ammoniak en ruim 50% voor stikstofdioxide). Maar op ongeveer driekwart van het Nederlandse natuuroppervlak komt nog steeds te veel stikstof terecht.
Bij de stikstofcrisis van de laatste jaren draait het om twee stofjes: stikstof uit verkeer (NOx) en stikstofverbindingen uit boerenbedrijven, meestal in de vorm van ammoniak. Deze slaan neer in de natuur en werken als voedingsstof. Daardoor groeien sommige planten beter dan andere.
De invloed van de mens op de productie van reactief stikstof heeft gevolgen voor het klimaat. Direct doordat het leidt tot de productie van lachgas (N2O), een broeikasgas met een ongeveer driehonderd keer sterker effect dan het broeikasgas koolstofdioxide.
Teveel stikstof is slecht voor de natuur. Planten die van stikstof houden, zoals grassen, brandnetels en bramen, groeien extra hard. Zo verdringen ze kwetsbare planten.
Ondanks schoonste landbouw stoot Nederland meeste stikstof uit in Europa. Nederland produceert per hectare gemiddeld 4 keer zo veel stikstof dan de rest van Europa. Nederland is ook een netto exporteur van stikstof: in het buitenland komt 3 keer meer Nederlandse stikstof terecht, dan er vanuit andere landen binnenkomt.
Ook in België boze boeren
Ook België heeft een grote landbouwsector in relatief klein grondgebied. "Waar wij nog een heel klein beetje ruimte hebben, is de grenswaarde in Vlaanderen echt 0,0", zegt De Vries. "Die mogen dus helemaal geen extra stikstof uitstoten rondom natuurgebieden."
In Duitsland is een stikstofvergunning pas nodig als door een nieuwe activiteit meer dan 7 mol stikstof (100 gram) per hectare per jaar neerslaat in een Natura 2000-gebied. Bovendien hanteren de Duitsers ook nog een foutenmarge van 20 procent.