Een hunebed of dolmen is een megalithische (Oudgrieks: μέγας megas: groot, λίθος lithos: steen) grafkamer uit het neolithicum (4000-3000 v. Chr.) die bestaat uit ten minste drie, maar vaak (veel) meer staande draagstenen, overdekt door een of meer dekstenen.
In de grootste hunebedden was plek voor wel 40 personen. Toch werd niet iedereen hier begraven. Sterker nog: in een hunebed werd helemaal niet begraven. De overledene werd op een vloer van keien gelegd en kreeg giften mee zoals werktuigen, wapens en aardewerken potten met voedsel.
Ze zitten in de bodem in heel Noord-Nederland, maar de meeste in Drenthe. Omdat er in Nederland nooit bergen met rotsen zijn geweest, was het lange tijd een raadsel hoe die enorme keien hier terecht zijn gekomen.
De hunebedstenen zijn hier gebracht door de ijskap in de een na laatste ijstijd (zo'n 150.000 jaar geleden) vanuit Skandinavie naar het noorden van Nederland, dus ook Drenthe. Alle stenen in Drenthe hebben deze reis gemaakt, van het gebied Zweden, Finland en Denemarken naar hier.
De hunebedbouwers maakten een soort kamers door reusachtige keien (Megalieten) rechtop te zetten en er andere grote stenen overheen te leggen. Met kleinere stenen werden de open spleten tussen de keien opgevuld, en waarschijnlijk werden de kamers dan afgedekt met aarde. De grote zwerfkeien waren vroeger niet zichtbaar.
In het Zuid-Spaanse stadje Antequera (Málaga) is een Hunebed te vinden dat is opgebouwd uit enorme stenen. De zwaarste steen is een deksteen die maar liefst 180 ton weegt.
In de hunebedden lag een keienvloer oftewel een vloer gemaakt van keitjes.Bij opgravingen werden ook afscheidingen in de grafkamer gevonden. Dus mogelijk was de grafkamer in meerdere ruimtes verdeeld, zie hieronder. De overledenen lijken op de keivloer te zijn neergelegd met daar omheen grafgiften.
Hunebed bouwen – stap voor stap
Deze stenen werden verplaatst met rollers of een slede en touwen door de hunebedbouwers. In de winter was het gemakkelijk om de stenen over de bevroren grond te verplaatsen. De dekstenen plaatsen op een stapel van boomstammen of een heuvel van aarde.
Hunebedden zijn volgens de gangbare theorie resten van prehistorische grafkamers.Ze zijn echter niet te beschouwen als graven in de gewone betekenis, maar eerder als knekelhuizen. Het is niet met zekerheid te zeggen dat grafsignalisatie de oorspronkelijke functie van al deze bouwwerken is geweest.
Dolmenstructuur
Soms werd het geheel bedekt met aarde of kleinere stenen om een heuvel te maken, een tumulus genoemd . Deze monumenten bestaan meestal uit twee of meer rechtopstaande grote stenen die een grote platte horizontale sluitsteen ondersteunen, waardoor het op een "tafel" lijkt.
De vijf imposantste mooiste hunebedden zijn de D17 en D18 in Rolde, D27 in Borger, D42 in Emmen en D49 in Schoonoord. Wie meer wil weten over hunebedden en het Trechterbekervolk, kan terecht in het Nationaal Hunebedden Informatiecentrum.
De hunebedden dienen als gemeenschappelijke begraafplaats. Dit soort stenen grafkelders is in die tijd niet ongewoon: in heel Europa zijn er wel 35.000 gevonden. Hier worden ze gebouwd van enorme zwerfkeien, die tijdens een van de ijstijden, zo'n 150.000 jaar geleden, vanuit Scandinavië hiernaartoe zijn geschoven.
De hunebedden zijn grafkamers van stenen waarin meerdere mensen werden begraven. De overledenen kregen eten en drinken in potten mee, maar ook gereedschap, sieraden en wapens. Deze grafgiften bewijzen dat de hunebedbouwers geloofden in een tweede leven of leven na de dood.
Een groot aantal van hen is bovengronds met een hoogte van ongeveer 70-90 cm. Een ander type heeft een hoogte van 140-170 cm. Er is een bovengrondse dolmen met dubbele lengte tot 350 cm.
De hunebedbouwers zagen er niet veel anders uit dan wij, maar waren wel kleiner: tussen de 155-165 centimeter. De mensen zullen een lichte huid hebben gehad met blond of bruin haar en blauwe ogen. Onze hunebedbouwers – de eerste boeren in het noorden van Nederland.
Het beroemde hunebed D27 bij Borger is met zijn lengte van 22,5 meter het grootste stenen grafmonument van Drenthe.
Dolmens, intrigerende prehistorische monumenten, zijn structuren gemaakt van grote stenen platen, over het algemeen gerangschikt in een tafelachtige formatie . Hun exacte functie blijft een mysterie voor wetenschappers, hoewel ze vaak worden geassocieerd met begrafenis- of religieuze rituelen.
Een grafheuvel is een prehistorische heuevel die werd gebruikt als graf. De heuvel werd opgeworpen over het graf (menselijke resten met grafgiften). De menselijke resten zaten in een kuil, urn, grafkist, steenkist, boomkist, hunebed, tombe of grafkamer. Hunebedden zijn eigenlijk ook grafheuvels.
De Nederlandse en Noord-Duitse Hunebedden, 'megalietgraven' (uit Grieks megas, groot en lithos, steen), zijn gebouwd uit zwerfstenen, die door het landijs van het Saalien vanuit Scandinavië aangevoerd zijn. Bepaalde plekken lagen er vol mee toen de hunebedden gebouwd werden uit zwerfstenen tot ca.25.000 kg zwaar.
Hunebedbouwers waren boeren en dus verbouwden ze graan, bonen, erwten en vlas op hun akkers.
Lang zijn de Lage Landen alleen bevolkt geweest door rondtrekkende jagers en verzamelaars. Maar vijfduizend jaar geleden verbouwen de eerste boeren hier hun voedsel. Het weinige dat zij nalaten, raakt in de volgende eeuwen diep verscholen onder de grond. Dat geldt niet voor de hunebedden.
In die tijd was er nog geen landsgrens zoals nu, laat staan een provinciegrens. Op de plekken waar stenen te vinden waren, bouwden ze hunebedden op hogere plaatsen in het landschap. In Drenthe liggen op de Hondsrug de meeste hunebedden, omdat dit gebied hoger ligt en stenen daardoor makkelijker te verzamelen waren.
Het hunebed is gratis te bekijken. Daarnaast kan je ook het museum van het Hunebedcentrum bezoeken. Hunebed D27 is het grootste hunebed van Nederland. Het hunebed is 22,6 meter lang en weegt naar schatting zo'n 20.000 kilo!