Bij -40 °C kan de huid het drie minuten redden zonder kleren.En bij -60 °C sterven de cellen onmiddellijk af. Bij -40 °C kan een mens drie minuten zonder kleren buiten lopen zonder dat het gevolgen heeft. Maar blote huid die wordt blootgesteld aan extreme kou onder -60 °C bevriest meteen, en dan sterven de cellen af.
De hersenen sterven namelijk reeds af wanneer de circulatie slechts enkele minuten stopt, maar bij lagere temperatuur kan dat veel langer duren (andere organen zijn minder in gevaar, ze kunnen een circulatiestilstand langer overleven). Hierdoor is het soms mogelijk verdrinking in zeer koud water te overleven.
'Cryonics', 'cryonisme' of 'cryogene suspensie' is een wetenschappelijk experiment waarbij mensen die klinisch dood zijn worden ingevroren in vloeibaar stikstof (-196 graden Celsius). Zo blijft hun lichaam vrijwel onbeperkt bewaard.
Mensen zweten, het zweet verdampt, de warmte die daarvoor nodig is wordt onttrokken aan het lichaam en dat koelt daardoor af. Zo kunnen mensen langere tijd bij temperaturen van 40 of zelfs 45 graden overleven.
Als je in de kou werkt, loop je risico op bevriezingen. Vooral bij kou in combinatie met sterke wind is het risico op bevriezingen hoog. Bevroren vingers, tenen, neuzen en ogen (hoornvliezen) komen het meest voor. In het ergste geval kunnen vingers en tenen afsterven.
In het slechtste geval kan het koude water zelfs leiden tot een hartstilstand, een beroerte of bewusteloosheid doordat de hersenen minder doorbloed worden.
Kelvin: absolute temperatuur
De absolute temperatuurschaal heeft stappen van dezelfde grootte als de Celsiusschaal, maar legt het nulpunt bij het absolute nulpunt, dat wil zeggen dat een temperatuur uitgedrukt in kelvin niet negatief kan zijn. Het absolute nulpunt ligt ongeveer bij −273,15 °C, dit is dus nul kelvin.
Als volwassene raadpleeg je best een arts als je koorts: boven de 39 °C oploopt (hoge koorts kan de hersenen en andere organen in de war sturen en beschadigen) gepaard gaat met specifieke symptomen zoals buikkrampen, branderig gevoel bij het plassen, suf en slaperig zijn, zware hoofdpijn of huiduitslag.
Hoogste temperaturen ooit gemeten
Noord-Amerika: 56,7°C op 10 juli 1913 in Furnace Creek, Death Valley, Verenigde Staten. Afrika: 55,0°C op 7 juli 1931 in Kébili, Tunesië Azië: 55°C, in Al Majmaah, Saoedi-Arabië, op 8 juni 2019.
Leven heeft het moeilijk als de temperatuur omhoog gaat – de grens voor dierlijk leven ligt bij ongeveer 50°C. Sommige bacteriën kunnen wel overleven bij temperaturen van boven de 100°C; één bacteriestam zelfs bij 122°C. Een beperkende factor voor leven bij hoge temperatuur is het water in levende cellen.
Bij -40 °C kan een mens drie minuten zonder kleren buiten lopen zonder dat het gevolgen heeft. Maar blote huid die wordt blootgesteld aan extreme kou onder -60 °C bevriest meteen, en dan sterven de cellen af. Wie naakt naar buiten gaat bij die temperatuur, zal vrijwel direct sterven.
Als je ernstig onderkoeld bent, stop het beven, rillen en de pijn juist. Het lichaam begint zich dan al af te sluiten om de laatste restjes warmte te behouden. Je ademhaling vertraagt en je hartslag gaat omlaag. De kenmerkende emoties zijn verwardheid, slaperigheid en onverschilligheid.
Je kan ook enkel je hoofd laten invriezen, je persoonlijkheid zit immers toch in je brein. Wie hiervoor kiest, hoopt dat er in de toekomst mogelijkheden gevonden worden om de informatie uit je hersenen over te brengen naar een nieuw lichaam, of in een robot. Dat kost je 110.000 dollar (103.000 euro).
De eerste 36 uur na een overlijden koelt het lichaam langzaam af en zal het ook langzaam gaan verstijven. Tot 72 uur zal het lichaam verder verstijven, daarna wordt het weer slap.
Pas na de eerste drie minuten is de schrikreactie weg en begint het afkoelen van oppervlakkige spieren en zenuwen. In de 5 à 30 minuten na onderdompeling zal het lichaam in een toestand van 'diepweefsel onderkoeling' terechtkomen. De tijd die dit duurt heeft te maken met de watertemperatuur.
Zodra de lichaamstemperatuur beneden 35°C daalt, spreekt men van onderkoeling. Eerst krijg je kippenvel. Daarna gaat het lichaam rillen. Soms treedt er agitatie op, dan wordt iemand opgewonden of rusteloos.
Siberisch koud
De koudste plek op aarde waar mensen wonen, is het noordoosten van Siberië. Daar staat het kouderecord op 67,8 graden onder nul. De laatste keer dat die temperatuur werd gemeten was in 1933.
In 2019 werd die temperatuur voor het eerst in Nederland gemeten: op 25 juli werd het in Gilze-Rijen 40,7 graden, een absoluut record. "Als we nu weer 40 graden zouden meten, zo kort na de vorige keer, zou dat echt een freak event zijn", zegt Kuipers Munneke.
Vandaag 80 jaar geleden werd de laagste temperatuur ooit in Nederland gemeten. Op 27 januari 1942 werd het in Winterswijk -27,4 °C.
'Mijn bloed kookt' betekent dat je woedend bent. Je kunt het ook over iemand anders zeggen, bijvoorbeeld: “Zijn bloed kookt.” Dat betekent dat diegene furieus is.
Furnace Creek in Death Valley in de Amerikaanse staat Californië is de heetste plek op aarde. Op 10 juli 1913 werd het daar 56,7 graden en dat is officieel de hoogste temperatuur ooit gemeten.
Onbetwist de heetste plek op onze aardbol is de Dasht-e Lut woestijn in Iran. Hier werd ooit een record temperatuur gemeten van 70,7°C. Leven is er niet, zelfs bacteriën houden het hier voor gezien op deze een na droogste plek op aarde (alleen delen van de Atacama-woestijn in Chili zijn droger).
Over het algemeen daalt de temperatuur naarmate de hoogte toeneemt. Bij droge lucht is de afname ongeveer 1 graad per 100 meter, bij vochtige lucht is dat ongeveer 0,6 graden. Na of aan het eind van een heldere nacht met weinig wind kan de temperatuur tot een bepaalde hoogte ook toenemen met de hoogte.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is 18 graden een veilige en gezonde temperatuur voor in huis. Bij een kamertemperatuur van 18 graden functioneren de meeste mensen goed en loopt u de minste kans op gezondheidsklachten.
Deze begint bij de 'absoluut' laagste temperatuur, 0 kelvin (-273,15°C). Op het nulpunt staan alle deeltjes in een gas helemaal stil. Omdat de beweging van deeltjes gerelateerd is aan temperatuur, zou niets kouder kunnen zijn dan 0 kelvin.