Soms spelen je genen een rol bij het krijgen van kanker. Soms is het gewoon pech. Maar er zijn ook een hoop dingen die je wel kunt doen om je kans op kanker kleiner te maken. Stoppen met roken, veilig de zon in, gezond eten, minder alcohol en genoeg bewegen bijvoorbeeld.
Je kunt niet vermijden dat je mogelijk kanker krijgt, maar je kunt wel een en ander doen om het risico op de ziekte te verkleinen. Niet roken, je alcoholconsumptie matigen, gezond eten en bewegen, verstandig omgaan met de zon en met (mogelijk) kankerverwekkende stoffen.
Een gezonde leefstijl en de kans op kanker
Wie genoeg beweegt, gezond en gevarieerd eet, een normaal gewicht heeft, niet rookt, weinig alcohol drinkt en met mate in de zon zit, verkleint het risico op het krijgen van kanker. Een gezonde leefstijl is in relatie tot kanker van grote betekenis.
Roken en meeroken vormen het grootste risico op kanker. Tabaksproducten en de rook ervan bevatten stoffen die het DNA in lichaamscellen kunnen beschadigen. Beschadigd DNA kan ertoe leiden dat een cel ontspoort en dat kanker ontstaat.
Het grootste risico op kanker komt door roken en meeroken. Tabaksproducten en de tabaksrook bevatten stoffen die schadelijk zijn voor het DNA in de cellen. Fouten in het DNA kunnen ertoe leiden dat een cel ontspoort en dat er kanker ontstaat.
Toeval: er is geen duidelijk oorzaak. Blootstelling aan straling en gevaarlijke stoffen (zoals sigarettenrook) Een ongezonde leefstijl (roken, onbeschermd zonnen, slechte voeding) Virus: sommige soorten kanker worden veroorzaakt door een virus dat het DNA beschadigt.
Voeding is indirect gelinkt met kanker, via de impact op het gewicht. Overgewicht verhoogt namelijk het risico op verschillende kankers. Er is wel een wetenschappelijk aangetoonde link tussen rood en bewerkt vlees en het risico op darmkanker. Een vezelrijk voedingspatroon op zijn beurt verlaagt je risico op darmkanker.
Meeste nieuwe gevallen van kanker op latere leeftijd
Kanker is een ziekte die vooral op latere leeftijd voorkomt. In 2022 was ruim de helft (53%) van alle nieuwe patiënten 70 jaar of ouder, iets minder dan de helft (45%) viel in de leeftijdsgroep 30 tot 70 jaar en 1% was jonger dan 30 jaar.
De kans op overleving is fors toegenomen bij darmkanker, nierkanker, slokdarmkanker en ook bij veel soorten bloed- en lymfeklierkanker. Kankersoorten met een 5-jaarsoverleving hoger dan 80% zijn huidkanker, borstkanker, prostaatkanker en minder vaak voorkomende kankersoorten zoals hodgkinlymfoom en zaadbalkanker.
De toegenomen levensverwachting doet immers het belang van preventie toenemen: omdat we ons lichaam veel langer nodig zullen hebben, moeten we het alles geven wat het nodig heeft. En dat hebben we wel in eigen handen! Iedereen kan kanker krijgen. Maar wie gezond leeft, loopt veel minder risico.
Van alle mensen met kanker is de overleving 1 jaar na de diagnose gemiddeld bijna 80%. Dit betekent dus dat na 1 jaar 4 van de 5 mensen in leven zijn. Bij 5 jaar na de diagnose is ongeveer 65% van de mensen met de diagnose kanker nog in leven. De overleving na 10 jaar is 59%.
Kanker ontstaat door een mutatie in het erfelijk materiaal (DNA) dat de celdeling regelt. In zeldzame gevallen is zo'n gendefect erfelijk. Maar meestal ontstaan gendefecten toevallig.
Er zijn oudere gevallen van kanker in botten bekend, maar deze werden weggezet als goedaardige tumoren. Die restanten zijn ongeveer tussen de 5.000 en 6.000 jaar oud. ,,Mensen leefden in die tijd in een gifvrije omgeving, aten gezond en waren enorm actief.
Ontstaan van kanker: een langdurig proces
Kanker ontstaat niet ineens. Vaak is dit een ingewikkeld proces dat lang duurt. Voordat de ziekte zich ontwikkelt moeten veel veranderingen in de cel plaatsvinden. Dit kan jaren, soms zelfs tientallen jaren duren.
Om te onderzoeken of je al dan niet kanker hebt, gebeurt meestal een biopsie of een punctie. Daarnaast helpen beeldvorming (onderzoeken zoals CT-scan, MRI, echografie) en laboratoriumonderzoek (zoals bloed- of urineonderzoek) je arts om een diagnose te stellen en om de beste behandeling te kiezen.
Kanker ontstaat vaak zonder dat je het in de gaten hebt. Gelukkig is het in sommige gevallen mogelijk om de ziekte op tijd op te merken. Dat vergroot de kans op een succesvolle behandeling. Daarom werkt KWF aan manieren om kanker beter en eerder op te sporen.
Jeuk komt voor bij 10% van de patiënten met kanker in de palliatieve fase, met name bij patiënten met hematologische aandoeningen (vooral maligne lymfomen en polycythaemia vera). Jeuk wordt gezien bij 50% van de patiënten met polycythaemia vera en bij 30% van de patiënten met de ziekte van Hodgkin.
“Kankercellen hebben suiker nodig” Men weet in de geneeskundige wereld al langer dat tumorcellen op suiker reageren. Misschien heeft de glucose- (suiker)afhankelijkheid van kankercellen te maken met mitochondriën; met hun hulp absorberen gezonde cellen vetten, eiwitten en suiker uit voeding.
Kanker ontstaat wanneer het erfelijke materiaal van de cel (DNA) wordt beschadigd zonder te worden hersteld. Die beschadigingen heten mutaties. Wanneer genoeg mutaties zich hebben opgehoopt in één cel is de eerste kankercel ontstaan.
Kankercellen houden met suikermoleculen immuunsysteem voor de gek. Maar er is een oplossing. Kankercellen plakken specifieke suikermoleculen aan hun celmembraan en vermommen zich zo als gezond weefsel om het immuunsysteem om de tuin te leiden.
Kanker komt in Nederland vaker voor dan in de meeste andere landen van de Europese Unie (EU). In de EU staat Nederland op de derde plaats, alleen in Ierland en Denemarken komt kanker vaker voor. Deze hoge positie wordt vooral veroorzaakt doordat in Nederland veel darmkanker, melanoom en borstkanker voorkomen.
Voorbeelden van kankers die via het bloed kunnen uitzaaien en de plaatsen waar de uitzaaiingen meestal voorkomen: borstkanker: botten, lever, longen, huid, hersenen. dikkedarmkanker: lever, buikvlies, longen. longkanker: botten, bijnieren, lever, hersenen, longen.
De meest voorkomende kankers wereldwijd zijn (in aflopende volgorde): longkanker, borstkanker, prostaatkanker, en darmkanker.