Vanwege deze dubbele taak van de regering is in Nederland geen sprake van een strikte scheiding van de wetgevende macht en de uitvoerende macht, maar spreekt men eerder van 'een spreiding van machten'. De wetgevende macht staat enigermate onder controle van de rechtsprekende macht.
Nederlandse machtenscheiding – Trias Politica
Wel hebben we in Nederland de drie machten: De wetgevende macht is de regering (koningin en ministers) en de Staten-Generaal (Eerste en Tweede Kamer) samen. De uitvoerende macht is de regering, de provincies en de gemeenten. De rechterlijke macht is in handen van de ...
Deze staatsvorm, de Trias Politica, is gebaseerd op de ideeën van Charles de Montesquieu. De scheiding der machten is doorgaans niet volledig strikt geregeld, ook in Nederland niet.
Grondwettelijk is de koning het staatshoofd en maakt hij deel uit van de regering. Ook heeft hij een rol in de kabinetsformatie en het wetgevende proces. Hij moet elke wet ondertekenen om deze in werking te doen treden.
De regering maakt wetten in samenwerking met de Eerste en Tweede Kamer (wetgevende macht). Een wet begint met een wetsvoorstel en is klaar na publicatie in het Staatsblad. Daartussen ligt een vast aantal stappen, die alle wetsvoorstellen moeten doorlopen.
In Nederland wordt de uitvoerende macht onder andere bekleed door: Nationaal niveau: de regering. Provinciaal niveau: Gedeputeerde Staten (met de commissaris van de Koning als voorzitter) Gemeentelijk niveau: college van burgemeester en wethouders.
De uitvoerende macht, die voert dingen uit. Dit is bijvoorbeeld de politie, maar ook het leger.
De staatsmacht is in België verdeeld over drie machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Elke macht controleert en beperkt de andere machten. Dit principe van de scheiding der machten staat echter niet uitdrukkelijk in de grondwet en is ook niet absoluut.
De vierde macht is een term die gebruikt wordt om machten aan te duiden die buiten de traditionele trias politica vallen, met name de pers (media).
Eerste macht - de wetgevende macht (in Nederland zijn dat de Staten-Generaal (Eerste en Tweede Kamer) en regering. Tweede macht - de uitvoerende macht (de regering, in Nederland zijn dat de koning en de ministers)
Openbare ambten zijn ambten die middels een rechtstreekse of onrechtstreekse overdracht van de Belgische wet een deel van de openbare macht toegekend krijgen. Bijvoorbeeld : burgemeester, notaris, politieambtenaren.
Men wilde voorkomen dat de ene macht inwerkte op de andere en voerde daarom de scheiding der machten in waarbij de rechterlijke macht ook conflicten, enerzijds tussen de wetgevende en uitvoerende macht, en anderzijds tussen de verschillende echelons arbitreert.
Het doel van de rechtsstaat is om de burgers te beschermen tegen machtsmisbruik van de overheid. Ook de overheid moet zich aan de wet houden en mag dus de vrijheden en rechten van de burgers niet zomaar beperken of afpakken. De overheid mag bijvoorbeeld niet zomaar onze mobieltjes afluisteren.
De Nederlandse staat is democratisch, omdat de burgers kiezen wie het land regeert. En de Nederlandse staat is een rechtsstaat, omdat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden: burgers, organisaties en overheid. Lees meer over een rechtvaardige samenleving, de trias politica en de rechterlijke macht.
De Koning heeft, bij uitsluiting en zonder restrictie, de volle uitoefening der Regering en van alle de Magt, benoodigd om de uitvoering der Wetten van den Staat te verzekeren, en dezelve te doen eerbiedigen. De uitvoerende magt berust bij den Koning.
In het uiterste geval, als een rechter slecht functioneert, kan de Hoge Raad hem schorsen of ontslaan. We kunnen allemaal controleren wat de rechter doet, want rechtspraak is openbaar. Bovendien moet de rechter zijn beslissingen motiveren.
De rechterlijke macht is in een rechtsstaat de macht die bestaat uit de leden van het Openbaar Ministerie en de leden van de rechtbanken/Gerechtshoven, waaraan de rechtspraak is opgedragen.
De gekozen volksvertegenwoordiging van een provincie wordt Provinciale Staten genoemd. De Provinciale Staten stellen het beleid van de provincie vast en controleren de uitvoering daarvan door de Gedeputeerde Staten.
De derde en laatste macht van de Trias Politica is de Rechtspraak. Zij controleren de uitvoering van besluiten aan de wet. Deze macht bestaat uit alle rechters bij elkaar. In Nederland zijn rechters onafhankelijk, wat betekent dat ze niet beïnvloedbaar zijn door een andere partij zoals de overheid.
De Nederlandse regering bestaat uit de koning en de ministers. De ministers vormen tezamen de ministerraad, die wordt voorgezeten door de minister-president. Samen met de ministers vormen de staatssecretarissen het Nederlands kabinet.
Het aantal wetten en regels is de afgelopen tien jaar met ongeveer duizend toegenomen. Per 1 januari 2019 bedroeg het totale aantal regelingen 9.834.
Wetten zijn geschreven rechtsregels. Elke wet is onderdeel van het recht, maar het recht is breder dan enkel wetten. Ook de rechtspraak (jurisprudentie), de rechtsleer en gewoonten zijn rechtsbronnen. De aankondiging van een wet wordt soms een edict genoemd.