d.w.z. met tegenzin eten; langzaam en gerekt kauwen, kieskauwen. Vgl. Wander V, 492: mit langen Zähnen essen; lange Zähne machen; het Westvl. met lange hielen ergens heengaan, met tegenzin of uit vrees ergens traag naar toegaan (De Bo, 1180), en het Zuidnederl.
Ook ontstaan moderne spreekwoorden op basis van bewust bedachte persoonlijke wijsheden en uitingen over de beproevingen van het leven, zoals bepaalde lijfspreuken, motto's en stelregels. Bovendien komt het voor dat bestaande spreekwoorden expres worden aangepast, waardoor de betekenis anders wordt.
Een spreekwoord is een korte, krachtige uitspraak die een (volks)wijsheid, een collectieve ervaring of morele opvatting weergeeft. Sommige spreekwoorden zijn met elkaar in tegenspraak. Zo zijn er spreekwoorden die aanzetten tot moedig gedrag, en andere juist tot voorzichtigheid.
Ergens zijn tanden inzetten – Vasthoudend zijn, niet snel opgeven.
d.w.z. niets zeggen ter verdediging, geen woord kunnen uitbrengen, beteuterd zijn; syn.
d.w.z. een (onverwacht) fortuintje krijgen; vooral juist komen als men ergens feest viert of smult; een voordeelig huwelijk sluiten.
Wie nog een appeltje met iemand te schillen heeft, is kwaad op iemand en wil hem/haar op het matje roepen of met gelijke munt terugbetalen.
Wie haar op de tanden heeft, is assertief en staat dus zijn mannetje in een discussie of een woordenwisseling. Volgens het Groot uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) gaat deze uitdrukking terug op de gedachte dat het hebben van veel haar als een teken van kracht gold.
Als het ergens weer koek en ei is, dan is de sfeer heel goed: iedereen kan weer goed met elkaar overweg, er is totaal geen ruzie of kinnesinne meer. Soms heeft deze uitdrukking een wat ironische bijklank: 'het gaat nú (ineens) weer goed, maar of het in de toekomst zo blijft, is nog maar de vraag'.
[idioom] Elkaar in de haren vliegen. Gaan vechten. Soms letterlijk, soms met woorden.
Een zo'n uitdrukking is: 'waar rook is, is vuur'. Een uitdrukking direct gekoppeld aan roddelen. En als feitelijkheid in zich heeft dat, als er iets naars over iemand wordt verteld is, er vast wel een kern van waarheid bij hoort.
Boontje komt om zijn loontje betekent dat iemand zijn verdiende straf krijgt. Het spreekwoord komt eigenlijk alleen maar in Nederland en in België voor. Maar de Belgen zeggen het andersom: Loontje komt om zijn boontje! het gaat waarschijnlijk over een sprookje.
Wie z'n billen brandt, moet op de blaren zitten. Het spreekwoord wil zoveel zeggen als: 'Als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen.En het liefst zonder klagen'.
Wanneer wij enorm transpireren, zeggen wij vaak dat we zweten als een otter. Een otter zweet echter helemaal niet dus waarom deze uitdrukking? Simpel: de otter, een waterdier, heeft een vettige vacht en wanneer hij uit het water komt houdt zijn vacht water vast waardoor het lijkt alsof hij hevig zweet.
Hoe breder, hoe mooier. En zo komt de uitdrukking 'wie het breed heeft, laat het breed hangen' uit de klederdracht. Want een keuvel is de kap die vrouwen in klederdracht op het hoofd dragen. "De prijs van de keuvel werd bepaald door de breedte van de keuvel", zegt Corrie Kersten van het Streekmuseum Goeree-Overflakkee.
' 'Dat heb ik al honderd keer gezegd. ' In dit rijtje hoort ook de uitdrukking in het honderd lopen thuis. Honderd duidde hier oorspronkelijk een mensenmenigte aan; later kreeg in het honderd de betekenis 'op goed geluk, lukraak', en ten slotte de betekenis 'ordeloos, chaotisch'.
#9 Er was geen kip
Betekenis: Er was (bijna) niemand.
d.w.z. dronken, gepoetst, vet, in de neut (no.1633) zijn; eig. glimmen, een glimmend gezicht hebben tengevolge van drankmisbruik.
Wie meelacht met anderen, zonder zelf een reden tot lachen te hebben, lacht als een boer met kiespijn, vaak met een wat zuur gezicht. De herkomst van deze uitdrukking is niet duidelijk.
Een blauwtje lopen betekent dat iets wat je bij een ander voor elkaar wilt krijgen niet lukt: je krijgt de kous op de kop. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan om een verzoek dat je hebt gedaan en dat wordt afgewezen, of om een droombaan die aan je neus voorbijgaat.
Appeltje-eitje gebruik je om aan te geven dat iets heel gemakkelijk is of zal zijn. Bijvoorbeeld: 'Ik kreeg de webcam de volgende dag toegestuurd en de montage was appeltje-eitje. ' Appeltje-eitje is een uitbreiding van het al langer bestaande (dat is een) eitje.
d.w.z. de eerste moeilijkheden uit den weg ruimen. 'Dit zegt men van ymand, die eerst den weg baant, door de beletselen weg te ruimen.
de dood van den een bezorgt een ander een middel van bestaan, doordat hij in diens plaats komt; ook wel in algemeener zin, dat men dikwijls voordeel trekt uit het nadeel van een ander; vgl. lat.