In de middeleeuwen organiseerden hertogen, graven, bisschoppen en steden zelf de verdediging van hun gebied. Dit leidde tot de bouw van kastelen en ommuurde steden. In het landschap zijn deze werken, of de sporen daarvan, nog altijd zichtbaar.
Kastelen werden in de hoge middeleeuwen, meer bepaald ongeveer vanaf het jaar 900, ontwikkeld als verdedigbare woning van een geïsoleerd grootgrondbezitter. Dit kon een versterkte hoeve of huis zijn of een speciaal gebouwde constructie om in tijden van gevaar naar te kunnen vluchten.
Kastelen werden gebouwd voor rooftochten in vijandelijk gebied en militaire aanvallen. Door de rooftochten kon er worden ingeschat hoe sterk/zwak de vijand was. Pas in het de late Middeleeuwen, diende het kasteel als een versterkt herenhuis. De kastelen zijn met name in de middeleeuwen ontstaan.
Ze bestonden uit een houten toren met daaromheen een wal van aarde en een gracht.Bovenop die wal stond meestal een hek van houten palen met scherpe punten.Later kwamen er kastelen van steen. Die konden niet zo makkelijk in brand vliegen en ze waren veel sterker dan hout.
De eerste kastelen werden tussen 800 en 1000 na Christus gebouwd. In die tijd maakten de Noormannen de kusten van Europa onveilig: ze plunderden dorpen en boerderijen. De mensen waren bang en probeerden hun woning en hun land tegen de indringers te beschermen. Sommigen bouwden een wal of muur om hun huis.
Windsor Castle in Engeland
Windsor mag dan het oudste kasteel ter wereld zijn (900 jaar), dit optrekje is nog steeds favoriet bij de Britse koninklijke familie.
Het oudste nog bewoonde kasteel in Nederland is kasteel Vorden. De eigenaresse verzamelt spullen uit de tijd dat het kasteel nog voor de jacht gebruikt werd. Kasteel Vorden is tevens het startpunt voor de Achtkastelenroute in de Achterhoek.
Het duurde meestal twee jaar om een kasteel te bouwen. Maar met echt grote kastelen waren de bouwers soms wel tien jaar of langer bezig. Van de houten kastelen is er niet één bewaard gebleven. Van de stenen kastelen bestaan er nog ongeveer driehonderd.
In kastelen draaien de wenteltrappen in torens vaak met de klok mee als men omhoog gaat. De trappen werden zo gebouwd opdat de aanvallers - die meestal rechtshandig waren en de trap op moesten gaan - in het nadeel waren; ze stootten met hun zwaard tegen het middelste deel van de trap.
Een kasteel is een versterkte residentie van een heer zoals die in de middeleeuwen wordt gebouwd. Het kasteel wordt door de heer en zijn familie, dienaren en vazallen bewoond en verdedigd.
Alleen de kasteelheer en zijn gezin woonden in het kasteel. De ridders woonden wel bij het kasteel in de buurt, maar niet erin. Zij wonen namelijk in de barakken van de voorburcht.
Ongeveer 1000 jaar geleden begonnen de rijke en machtige heersers in Nederland hun huizen te versterken om zich tegen de vijand te beschermen. Deze versterkte huizen waren de eerste kastelen. De Nederlandse kastelen waren bijna allemaal van hout.
Romantische zielen en bewonderaars van architecturale hoogstandjes hoeven de landgrens niet over om hun gading te vinden. België telt in totaal maar liefst drieduizend kastelen en heeft daardoor het wereldrecord op zijn naam voor het grootste aantal kastelen per vierkante meter.
In de Middeleeuwen werden veel kastelen gebouwd, in een tijd dat edelen als leenmannen de plaats innamen van het centrale staatsgezag in ruil voor grond van de leenheer. De aanwezigheid van veel kastelen duidt dan ook op een actief functionerend feodaal stelsel.
De provincie Gelderland heeft de meeste kastelen van Nederland. Deze worden bijna allemaal beheerd door Geldersch Landschap & Kasteelen.
Toen de Honderdjarige Oorlog voorbij was en de Franse koning als overwinnaar uit de strijd kwam, verminderde het belang van kastelen in de binnenlanden van het koninkrijk Frankrijk. Daarom raakten veel kastelen in verval, of werden ze omgetoverd in paleizen, gedurende de renaissance in de zestiende eeuw.
Kasteel Hoensbroek is tijdens de ANWB-verkiezing van het Allermooiste Kasteel van Nederland in 2022 gekroond tot de glorieuze winnaar. Volgens de jury komt dat vooral omdat het kasteel qua authenticiteit hoog scoort: 'Het slot werd nooit verwoest door brand of oorlogshandelingen en daardoor is vrijwel alles authentiek.
Het woord kasteel is afgeleid van het Latijnse 'castellum', dat fort of toevluchtsoord betekent. Een kasteel verrees soms op de plek van een castellum als zelfstandig en verdedigbaar versterkt bouwwerk. Het werd ook als woonhuis benut, vaak door een betrekkelijk kleine groep mensen.
Kasteel de Haar is het grootste en meest luxueuze kasteel van Nederland!
Kastelen als cultureel erfgoed
Ook waren zij een belangrijk onderdeel van het vormen en inrichten van het Nederlandse culturele landschap. Nederland telt vandaag de dag ongeveer 700 kastelen, maar waarom heeft ons land eigenlijk een overvloed aan historische burchten.
Gelderland telt de meeste publiek toegankelijke kastelen in Nederland en Kasteel Doorwerth behoort terecht tot de populairste.
Met een totale oppervlakte van maar liefst 143.591m2 vierkante meter is Malbork veruit het grootste kasteel ter wereld op basis van landoppervlakte. En het is niet alleen het grootste kasteel ter wereld, het kasteel van Malbork is ook nog eens het grootste bakstenen gebouw van Europa.
Windsor Castle is het grootste nog bewoonde kasteel ter wereld; en dit al gedurende bijna 950 jaar.
Het mooiste kasteel van Duitsland is Schloss Neuschwanstein in Beieren. Het is een van de meest geliefde bezienswaardigheden van het land en werd als voorbeeld gebruikt voor het sprookjeskasteel van Disneyland.