De grote lijnen zijn bekend: de hypothalamus, een onderdeel van het
De hypothalamus is een belangrijk centrum voor de temperatuurregulatie van het lichaam, het honger- en dorstgevoel, het dag- en nachtritme (de biologische klok), het emotioneel gedrag en het geheugen.
De hypothalamus is het regelcentrum van de lichaamstemperatuur. De hypothalamus bevat temperatuurgevoelige delen: de thermoreceptoren. Daarnaast zijn er thermoreceptoren in de huid en het ruggenmerg. Serotonine en dopamine zijn de belangrijkste neurotransmitters die bij temperatuurregulatie een rol spelen.
Alle zoogdieren en vogels hebben een isolerende vetlaag, een dikke huid en haren of veren om de warmte vast te houden. De lichaamstemperatuur van de mens is niet overal in het lichaam gelijk; binnenin tussen de organen is deze 37 graden, maar in de ledematen of net onder de huid is de temperatuur aanzienlijk lager.
De regulatie van je lichaamstemperatuur gebeurt in het warmtecentrum van je hersenen. Deze zorgt er voor dat je lichaamstemperatuur zich normaliter tussen de 36 en de 37,5 graden Celsius bevindt. Dit is namelijk de optimale temperatuur voor vrijwel alle processen die in je lichaam plaatsvinden.
Patiënten met een niet goed functionerende hypothalamus kunnen met uiteenlopende klachten te maken krijgen: een voortdurend hongergevoel, een vertraagde verbranding, een verstoorde temperatuurregeling van het lichaam en een verstoord slaap-waakritme.
een verstoring in de regulatie van de lichaamstemperatuur kan voorkomen door verandering van het zenuwstelsel. Iemand kan in dat geval het te koud hebben, of zich te warm voelen met een lichaamstemperatuur rond de 38°C. Iemand kan zelfs koorts hebben en 's nachts wakker worden, nat van het zweet.
Via gedrag kan iemand zijn temperatuur reguleren. Denk aan voldoende drinken, het inspanningsniveau aanpassen, veranderen van kleding of het nemen van verkoelende maatregelen zoals lichaamsdelen besprenkelen met koud water of naar een koelere plek gaan.
Als het warm is verwijden de bloedvaten in de huid en neemt de zweetproductie toe waardoor de afgifte van warmte toeneemt. Als het koud is probeert het lichaam meer warmte vast te houden door vernauwing van bloedvaten.
Als die maatregel niet volstaat om de lichaamstemperatuur beneden de 37° C te houden, zet de hypothalamus de zweetklieren in werking. Die scheiden zweet uit op de huid, waar het kan verdampen. Dat heeft een verkoelend effect, omdat bij die verdamping warmte aan het lichaam wordt onttrokken.
Een verstoring in de hypothalamus kan leiden tot een hormonale disbalans. Hierbij kunnen je hormoonspiegels van afzonderlijke hormoonklieren te hoog of juist te laag zijn en zo verschillende aandoeningen veroorzaken.
Je lichaam houdt zichzelf warm door de energie die je verbruikt. Ongeveer 25% van die energie wordt gebruikt voor beweging, dus het samentrekken van je spieren als je bijvoorbeeld loopt. De overige 75% van de energie komt vrij als warmte.
Niet alleen het weer bepaalt of je het koud of warm hebt, er zijn ook andere factoren. Ouderdom, medicijnen, de overgang en ziekten kunnen invloed hebben op je lichaamstemperatuur. En als je niet veel beweegt of kan bewegen heeft dat ook invloed. Dat kan voor je hele lichaam zijn, maar ook voor bepaalde delen.
Broeikasgassen zoals waterdamp en kooldioxide houden een deel van de warmtestraling van de grond vast. Zonder dit warme-deken-effect zou de aarde veel kouder zijn. Wind en oceaanstromingen spelen een belangrijke rol bij de verdeling van de warmte over de aarde.
Vitamine B12, ook wel cobalamine genoemd, is een belangrijke vitamine voor de goede werking van het lichaam. Een tekort leidt tot verschillende symptomen, waaronder ook een aanhoudend koud gevoel. Vitamine B12 draagt immers bij aan de productie van rode bloedcellen die zuurstof in het bloed vervoeren.
Oorzaken overmatig zweten
Bijwerkingen van bepaalde medicijnen (zoals SSRI's, TCA's, opiaten, cholinesteraseremmers, levopoda en anti-oestrogenen, zoals tamoxifen) Drugs of alcohol, of verschijnselen bij minderen of stoppen daarmee. Hormonale veranderingen, zoals in zwangerschap of overgang. Een angststoornis.
Te weinig slaap
Die moeheid komt uiteraard door te weinig slaap. Dit kan zorgen voor een storing in het deel van je hersenen dat jouw temperatuur regelt. Daardoor heb je het dus vaak koud als je moe bent. Ook je metabolisme is lager waardoor je lichaam minder goed op temperatuur kan komen.
Alvleesklier. Deze klier maakt de spijsverteringssappen om koolhydraten, vetten en eiwitten in het begin van de dunne darm in stukjes te knippen. Ook regelt de alvleesklier je bloedsuikerspiegel, door de hormonen insuline en glucagon te maken.
Bijvoorbeeld bij warm weer, of bij het uitvoeren van activiteiten waarbij de lichaamstemperatuur stijgt, zoals zonnebaden, sporten, of het nemen van een warme douche of bad. Je kunt dan (tijdelijk) meer last hebben van je MS-symptomen. We noemen dit warmte-intolerantie.
Hoe ouder, hoe kouder
Het is inderdaad zo dat je het sneller koud kunt hebben zodra je ouder wordt. Dit komt onder andere doordat de sensoren in je lichaam langzamer reageren en je haar- en bloedvaten zich minder goed kunnen aanpassen.
Een belangrijke taak van de hypothalamus is de besturing van het hormonale systeem. Dit gebeurt op twee manieren, direct door de aanmaak van de hormonen, en indirect via de bloedbaan door beïnvloeding van de hypofyse. De hypothalamus speelt daarnaast een hoofdrol bij het reguleren van het autonome zenuwstelsel.
De invloed van de hypothalamus op hormonen
Denk alleen al aan iets als de vecht- of vluchtreactie. Een stressvolle situatie kan deze reactie triggeren. Vervolgens zorgt de hypothalamus ervoor dat de benodigde hormonen zoals adrenaline en dopamine worden aangemaakt zodat je kunt vechten of vluchten.
De belangrijkste drie stresshormonen zijn cortisol, adrenaline en noradrenaline. Deze hormonen worden alle drie afgegeven door de bijnier. Stresshormonen zijn heel nuttig tijdens een acute stresssituatie. Tegenwoordig ervaren we steeds vaker en langer stress waardoor ons lichaam denkt dat we in een noodsituatie zitten.