De stermol zoekt wormen in totale duisternis, de hamerhaai vangt elke spierbeweging op de zeebodem op en de narwal voelt weersveranderingen aankomen. De zintuigen van sommige dieren overtreffen die van mensen veruit. En vooral zeedieren hebben ronduit superzintuigen.
Apen hebben empathie
Neem empathie. Dieren kunnen zich inleven in de gevoelens van een soortgenoot. Apen vlooien een ander bijvoorbeeld als die net een gevecht verloren heeft. Empathie komt ook voor bij onder meer muizen, varkens, eksters, kippen en olifanten.
Niet alleen zoogdieren zoals wij, maar ook vogels, vissen en mogelijk kreeften. Wie niet kan praten, voelt geen pijn, was lange tijd het adagium in de wetenschappelijke wereld. Tot de jaren 1980 opereerden artsen baby's die nog niet konden praten zonder verdoving.
Hond verwacht straf
Precies zoals we onszelf gedragen als we ons schuldig voelen (en een staart zouden hebben). 'Een hond kan zich niet schuldig voelen. Veel waarschijnlijker is het dat hij een situatie leert te associëren met het krijgen van straf', stelt Schilder.
Over de pijnervaring van dieren wordt in de wetenschappelijke wereld druk gediscussieerd. Intuïtief zijn we het erover eens dat 'hogere' diersoorten zoals zoogdieren en vogels wel degelijk pijn voelen: ze likken hun wonden, vermijden pijnlijke situaties en dienen zichzelf pijnstillers toe.
Tranen worden meestal gezien als een menselijk fenomeen, als een onderdeel van ons complexe emotionele leven. Maar tranen zijn niet alleen om te huilen. Alle gewervelde dieren, zelfs reptielen en vogels, hebben tranen. Ze zijn van groot belang voor een goed gezichtsvermogen.
De uiteindelijk conclusie is dan ook dat ongewervelden, vanwege hun zeer eenvoudige zenuwstelsel, hoogstwaarschijnlijk geen pijn kunnen ervaren. Er kan dus ook geen schade optreden aan hun welzijn.
Vroeger keek je hond dus vooral naar flikkerende beelden, maar tegenwoordig kan hij de beelden net als wij in de vorm van een film zien. Kunnen honden tv kijken, zoals wij dat zien? Nee, dat niet. Honden volgen niet series of films zoals wij die volgen en begrijpen.
Nee, honden kunnen niet huilen. Honden en ook andere dieren hebben wel traanproductie en emoties, maar er is niet vastgesteld dat dit ook aan elkaar gekoppeld is. Oftewel: honden huilen niet zoals mensen. Mensen zijn voor zover bekend de enige wezens die huilen als gevolg van emoties.
Mensen krijgen tranen als ze boos zijn, verdrietig of juist heel blij. Dieren niet. Een hond gaat bijvoorbeeld kwispelen, een kat gaan miauwen. Er zijn dus wel emoties maar er komen geen tranen bij.
Een nieuwe studie van de University of Liverpool komt tot de conclusie dat de veel gehoorde uitspraak van vissers dat "vissen geen pijn voelen", niet klopt. Vissen voelen hoogstwaarschijnlijk wel pijn, en dat op een gelijkaardige manier als zoogdieren en dus ook mensen, zegt de studie.
De tentakels van kwallen hebben giftige netelcellen. Wanneer je gestoken wordt, spuit de kwal gif in je bloedbaan. Hierdoor kan je jeuk en pijn voelen. Wanneer je uit het water stapt, drogen de netelcellen uit.
Eerder onderzoek van Elwood had al aangetoond dat garnalen en heremietkreeften op pijnprikkels reageren. Dit experiment was zo ontworpen dat het verschil tussen pijn en reflex duidelijk was. Het fenomeen dat een pijnervaring leidt tot een reflex heet nociceptie.
Ook chimpansees rouwen. Hun manier van verdriet uiten lijkt misschien nog het meest op die van mensen. Zo houden ze zelfs begrafenissen en laat een onderzoek uit 2010 zien dat chimpansees, net als mensen, minder eetlust hebben in de periode na een overlijden en de plek van overlijden proberen te vermijden.
Emoties hebben een duidelijke biologische functie. Als gevolg van negatieve emoties zoals angst en pijn, kunnen dieren een bepaalde situatie ontvluchten of voorzichtig worden. Een prooidier zoals een hert in een omgeving met wolven, ervaart angst.
Kippen hebben een complex emotioneel leven. Uit een recent onderzoek blijkt dat ze empathie kunnen voelen. Ze kunnen elkaars pijn aanvoelen en gevoelens, zoals blijdschap, verdriet en angst, met elkaar delen.
Het is onmogelijk om echt te bewijzen of geesten bestaan en of honden ze kunnen zien als ze dat doen. Wat waar is, is dat honden dingen kunnen zien, ruiken en voelen die mensen niet kunnen.
Honden kunnen ook grijnzen
Er zijn ook honden die hun bovenlip iets optrekken en zo hun boventanden ontbloten. Dit noemen we ook vaak lachen of grijnzen, oftewel lachen met een vertrokken mond. Het is een beetje dubbel gedrag, dat honden vooral laten zien tijdens begroetingen met mensen.
Hoewel honden niet het fysieke vermogen hebben om menselijke woorden te spreken, laten ze ons wel zien dat ze cognitief kunnen denken. Wetenschappers hebben vastgesteld dat honden net zo slim zijn als een peuter als het gaat om hun vaardigheden met vocabulaire kennis.
Of ze kijken, hangt ook af van hoe goed je beeldscherm is. Honden zien beweging veel beter dan wij. Het beeld op een ouderwets tv-scherm wordt 50 keer per seconde ververst (50 Hz). Onze ogen zijn niet gevoelig genoeg om dat beeld te zien flikkeren, maar honden zien dat wel.
Poot opleggen; dit is aandachtvragend (aandachteisend) gedrag, bijvoorbeeld om geaaid te worden. Neus duwen; dit is ook aandachtvragend gedrag. Kop op arm of schoot leggen; dwingend om aandacht vragen. Op schoot gaan liggen; de hond neemt letterlijk en figuurlijk een hogere positie in dan de eigenaar.
Van 8 tot 10 graden kunnen kleine honden risico's op onderkoeling krijgen. Pak je viervoeter maar goed in! Middelgrote honden kunnen beter tegen de kou dan kleine honden, maar krijgen de eerste verschijnselen van onderkoeling sneller dan je denkt. Bij 5 tot 7 graden kan jouw hond gaan trillen of niet meer spelen.
Insecten hebben geen centraal zenuwstelsel, een voorwaarde om pijn te kunnen voelen. Daarom nemen wetenschappers aan dat insecten in ieder geval niet hetzelfde gevoel hebben als zoogdieren. Onderzoek toont aan dat insecten zich wel bewust zijn van beschadiging van hun lichaam.
Zenuwstelsel. Regenwormen hebben een hoog ontwikkeld zenuwstelsel, net als andere ongewervelde dieren hebben ze geen hersenen maar een aantal knooppunten waar de zenuwen samenkomen. Een dergelijk knooppunt wordt een ganglion genoemd, meervoud ganglia.
Gewervelde dieren zoals honden, katten, vissen en vogels hebben bijvoorbeeld hersenen, maar ook krabben, insecten en inktvissen. Dieren zoals ringwormen, slakken, sponzen, anemonen en kwallen hebben geen hersenen.