De winter van 1963 was de koudste van de twintigste eeuw. Op veel plaatsen vroor het bijna drie maanden achtereen elke dag. Over de drie wintermaanden december 1962 en januari en februari 1963 had De Bilt een gemiddelde temperatuur van -3,1 graden (+2,6 graden is normaal).
De strenge winters van 1740-1741 en 1780-1781
Ook in 1780-1781 was de winter koud, met temperaturen die gemiddeld ongeveer -7 graden Celsius waren. Beide winters hadden een grote impact op de landbouw en op de economie in het algemeen, onder meer door onbegaanbare wegen vanwege de barre weersomstandigheden.
Wind viel weg
Onder een sterheldere hemel en een ijzig koude bovenlucht, stortte de temperatuur omlaag. In Winterswijk werd met -27,4 graden de laagste temperatuur ooit in Nederland gemeten.
De winter van 1962-63 was de koudste winter van de afgelopen eeuw. We moeten zelfs terug naar de winter van 1829-30 om een nog koudere winter tegen te komen. De winter van '63 kenmerkte zich door een extreme lange koude periode van 10 weken en begon op 22 december en duurde tot en met 3 maart.
Op 26 januari 1942 kwam het kwik in De Bilt niet hoger dan min 11,2 graden en de nacht die volgde koelde het af tot min 24,8 graden, de laagste standen ooit op het hoofdstation van het KNMI gemeten. Op 27 januari 1942 registreerde Winterswijk min 27,4 graden, de laagste temperatuur van de eeuw in ons land.
Het is vandaag precies 81 jaar geleden dat de koudste temperatuur ooit in ons land werd gemeten. Op 27 januari 1942 werd het in Winterswijk -27,4 graden.
De laagste temperatuur die we ooit op aarde hebben gemeten is 89,2 graden Celsius onder nul. Dus -89,2°C. Dat was bij het Vostok Station, een Russisch onderzoekstation op Antarctica.
Schaatsclubs organiseerden in 1963 zelfs drie rally's. 'Het ijs op het IJsselmeer was 70 centimeter dik', zegt Hans Buiter, verenigingshistoricus van de ANWB.
De marathonwinter van 1962-1963 (2) : de bevroren zee.
De hel van '63
Dat jaar zakte het kwik tot maar liefst -18 graden onder nul. In 2020 was de winter een stuk warmer met een gemiddelde temperatuur van 6,4 graden. Zachte winters worden normaler en de gemiddelde temperatuur gedurende de wintermaanden wordt steeds hoger. Hoe komt dat?
Weer Nederland in de wintermaanden
In september is de gemiddelde temperatuur 19 graden, in oktober daalt dit al naar 14 graden en in november ligt de temperatuur zo rond de 9 graden. De nachttemperatuur gaat aan het einde van de herfst richting het vriespunt. In september liggen deze temperaturen nog rond de 10 graden.
Een duinpan vlak achter het klimduin in Schoorl is het koudste plekje van Nederland.
De koudste zomer sinds 1901 was die van 1907 met een gemiddelde middagtemperatuur van 18,1 graden. Ter vergelijking: de zomer van 2023 heeft tot nu toe een gemiddelde maximumtemperatuur van 25,2 graden!
Het meetstation in Leeuwarden bestond in 1947 nog niet. De Bilt noteerde in drie maanden: 42 ijsdagen (maximumtemperatuur onder 0) en 81 vorstdagen (minimumtemperatuur onder 0). Op de vorstdagen vroor het 54 keer matig (kouder dan -5 graden) en maar liefst 24 keer streng (kouder dan -10 graden).
Met een gemiddelde temperatuur van -6.7 graden ging februari 1956 ten slotte de boeken in als de koudste maand van de twintigste eeuw. Een extreme vorst leidde tot een extreme situatie in Europa.
De gemiddelde temperatuur bedroeg 12,4°C (norm.: 11,0°C). Op 8 juli was het de warmste dag van 2023 met 33,6°C. Er deden zich 2 hittegolven voor (6 juni - 21 juni en 2 september - 12 september). De koudste dag van het jaar 2023 was op 8 februari met een temperatuur van -4,7°C.
December 1962
Het IJsselmeer was vóór Kerst dichtgevroren. Tijdens de jaarwisseling waren er zware sneeuwstormen met huizenhoge sneeuwhozen. In het hele land raken dorpen geïsoleerd en veel noord-zuid verbindingen worden bedolven onder dikke lagen stuifsneeuw tot duinen van 2 tot 3 meter hoogte.
Wanneer bevriest de zee? Terwijl zoet water bij 0°C in ijs wordt omgezet, bevriest zeewater met een zout- gehalte als dat van de Noordzee (ongeveer 35 gram zout per liter water) pas bij een watertemperatuur van -1,8 tot -2°C. De kans dat het Noordzeewater aan onze kust bevriest is overigens bijzonder klein.
De winter van 1963 was de koudste winter van de eeuw, de gemiddelde temperatuur was in de Bilt 3 graden onder nul. In februari waren er aan de Noordzeekust zeer bijzondere taferelen te zien. Een groot gedeelte van het zeewater langs de kust was totaal bevroren.
De draagkracht van goed ijs bedraagt voor een volwassen man 4 à 5 centimeter. Een grote mensenmenigte is veilig bij een ijsdikte van 27 centimeter.
Over de maanden december tot en met februari had De Bilt een gemiddelde temperatuur van -3,1 °C, Ukkel kwam uit op -2,0 °C. Op veel plaatsen in Nederland en België zou het bijna drie maanden achtereen elke dag vriezen, terwijl het noordoosten van Nederland al die tijd onder de sneeuw lag.
Dicht tegen de bovenranden van de Canadese Arctische Eilanden en Groenland vinden we het oudste en dikste zee-ijs ter wereld. Wetenschappers noemen dit gebied ook wel 'Het Laatste IJsgebied' (ofwel The Last Ice Area).
In Death Valley in de VS is het ruim 53 graden. De hoogste temperatuur ooit gemeten op aarde was 56,67 graden Celsius in juli 1913 in Furnace Creek bij Death Valley (in de Amerikaanse staat Californië), zegt Randy Ceverny van de World Meteorological Organization, het weerinstituut dat wereldwijd alle cijfers bijhoudt.
Nederland: 40,7°C op 25 juli 2019 op Vliegbasis Gilze-Rijen.
Met gemiddeld over het land 1151 mm regen tegen 853 normaal is het record voor het natste jaar ooit gebroken. Dit stond op 1109 mm uit 1998. Dat betekent dat gemiddeld ruim 1,1 meter water is gevallen over ons hele land!