Constitutionele toetsing door de rechter houdt in dat de rechter toetst (of mag toetsen) of wetten al dan niet in overeenstemming zijn met de Grondwet. Het huidige artikel 120 van de Grondwet bepaalt dat de rechter niet mag beoordelen of wetten en verdragen in strijd zijn met de Grondwet.
De Hoge Raad is de hoogste rechter en kan besluiten dat een rechtszaak over moet. De Hoge Raad kan ook besluiten dat een rechtszaak heropend moet worden (herziening).
Bij het doen van een uitspraak kijkt de rechter naar de wet, de feiten (wat is er precies aan de hand), persoonlijke omstandigheden en verklaringen van deskundigen en getuigen.
De rechter heeft geen belang bij de zaak waarover hij oordeelt. Hij kijkt puur naar de feiten. Zijn eigen geloof, geslacht of afkomst doet er in de rechtszaal niet toe. Hij heeft respect voor de belangen van beide partijen.
Een rechtszaak start met een dagvaarding. Dit is een brief aan de rechter waarin staat wat het conflict is en wat de ene partij van de andere partij eist (vordert). Goed om te weten: wanneer u een rechtszaak start doet u dit in een dagvaardingsprocedure via de rechtbank.
Algemeen geaccepteerd is (gelukkig) dat men de rechter in de rechtbank aanspreekt met mijnheer of mevrouw (de rechter). Maar ook daar zijn uitzonderingen op: zijn er meer rechters, dan spreekt men de voorzitter aan met mijnheer/mevrouw de voorzitter.
De kosten voor een procedure bij civiele zaken en bestuursrechtelijke zaken betaalt u meestal zelf. Behalve als de rechter beslist dat de verliezende partij deze kosten betaalt. Een strafzaak kost u geen geld. Maar het kost wel geld als u een advocaat inschakelt.
Rechter: onderzoekt de aard van het conflict, doet uitspraak over de kwestie en bepaalt de strafmaat.
Rechters. Rechters hebben het laatste woord bij conflicten, overtreding van regels of een misdaad. Ze beslissen of iemand de wet heeft overtreden of schuldig is aan een misdrijf. In hun vonnis leggen ze een passende maatregel of straf op.
De rechters zijn vrijgesteld van rechtsvervolging. Met betrekking tot hetgeen zij in hun officiële hoedanigheid hebben gedaan, gezegd of geschreven, blijven zij deze immuniteit genieten ook nadat zij hun ambt hebben neergelegd.
“Een goede rechter moet veel kunnen. Die moet emotionele en sociale intelligentie hebben; sensitief zijn voor de ideeën en belangen van partijen. Hij of zij moet ook enige maatschappelijke sensitiviteit hebben. Die rechter moet begrijpen hoe bepaalde uitspraken vallen in de maatschappij.
Pathos, zegt IJzermans, is bij uitstek een middel om de rechter te boeien. “Zoek een manier om de rechter nieuwsgierig te houden, zodat je de gunfactor krijgt. Je kunt pathetisch zijn in de goede zin van het woord. Bijvoorbeeld de feiten vertellen in de vorm van een verhaal, zoals in een roman.
De uitspraak van een rechter is bindend. Er zijn na een einduitspraak meestal wel mogelijkheden om de zaak opnieuw te laten bekijken.
Een eerlijk proces voor iedereen
De reden voor een onpartijdige rechter is duidelijk. Iedereen heeft recht op beslechting van zijn of haar geschil door een onpartijdige en onafhankelijke rechter. Als een rechter partijdig is, dan is het proces niet eerlijk ten opzichte van een van de partijen.
De wettelijke leeftijdsgrens van 70 jaar voor ontslag van rechterlijk ambtenaren is een passend en noodzakelijk middel om 2 legitieme doelen te behalen: het waarborgen van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en het bevorderen van de doorstroming binnen de rechterlijke organisatie.
In het uiterste geval, als een rechter slecht functioneert, kan de Hoge Raad hem schorsen of ontslaan. We kunnen allemaal controleren wat de rechter doet, want rechtspraak is openbaar. Bovendien moet de rechter zijn beslissingen motiveren.
Rechters kunnen door de Hoge Raad worden geschorst of ontslagen. Aan een rechter kan ook een disciplinaire maatregel worden opgelegd, bijvoorbeeld als hij/zij zich gedraagt op een manier waardoor het vertrouwen in de rechtspraak ernstig wordt geschaad. Volgens de Grondwet worden rechters voor het leven benoemd.
Heeft een getuige zwijgrecht? Als de politie u als getuige vraagt om een verklaring af te leggen op het politiebureau, bent u hiertoe niet verplicht. Als de rechter u echter vraagt om te getuigen, bent u hiertoe wel verplicht. Voor een rechter heeft u dus in principe niet het recht om te zwijgen.
Om als rechter op de arbeidsmarkt binnen te komen is erg lastig, omdat hiervoor de RAIO opleiding (Rechterlijk Ambtenaar in Opleiding) gevolgd moet worden. Voor deze opleiding worden zeer hoge eisen gesteld en er zijn slechts weinig plaatsen beschikbaar.
Iedereen die rechter wil worden, moet eerst Nederlands recht studeren aan een universiteit. Daarna kan je het beste eerst een ander beroep kiezen waarin je werkervaring opdoet. Want je moet minstens 2 jaar ervaring buiten de rechterlijke organisatie hebben voordat je aan de rechtersopleiding kunt beginnen.
De Rechtspraak wordt per zaak betaald. Voor elk vonnis dat een rechter uitspreekt, betaalt de minister van Justitie en Veiligheid een bepaald bedrag. Dus hoe meer vonnissen rechters produceren, des te meer geld krijgt de Rechtspraak, en omgekeerd.
Als u geen advocaat of mediator kunt betalen, heeft recht op een vergoeding voor de kosten. Dit heet een toevoeging. Als u aanspraak maakt op een toevoeging, betaalt u altijd een eigen bijdrage. Daarnaast kunt u advies vragen aan het Juridisch Loket.
Als u verliest, betaalt u de kosten van de andere partij. De vergoeding is voor de proceskosten en buitengerechtelijke kosten, zoals kosten voor bewijs. De vergoeding kan lager zijn dan de kosten die echt zijn gemaakt. Bijvoorbeeld als u de advocaat per uur heeft betaald of omdat de rechter niet alle kosten nodig vond.
Heeft u een laag inkomen en weinig spaargeld? Dan hoeft u de kosten van de advocaat misschien niet te betalen. De overheid betaalt de kosten dan voor u. Dit noemen we 'gesubsidieerde rechtsbijstand' of 'een toevoeging'.