Verwardheid is een geestelijke hersentoestand waarbij de reactie op signalen van anderen en prikkels uit de omgeving is verstoord. Hierdoor kan niet of niet voldoende adequaat worden gereageerd op de situatie waarin men verkeert. Als gevolg daarvan verliest men de controle over de situatie en/of over zichzelf.
Iemand met een plotseling optredende verwardheid is onrustig, kan moeite hebben anderen te begrijpen of denkt op een andere plaats te zijn. Ook kan de patiënt het besef van tijd kwijt zijn. Daarom is het moeilijk een gesprek te voeren. Deze vorm van verwardheid wordt ook wel een delier genoemd.
Acuut optredende verwardheid (= delier)
Iemand met een delier gedraagt zich anders dan u gewend bent. Hij is verward en praat soms onsamenhangend, of is gedesoriënteerd in plaats en tijd, is onrustig en doet/zegt dingen die hij normaal niet zou doen. De mate van verwardheid is het ene moment erger dan het andere.
Andere mogelijke oorzaken zijn 'grote' operaties, ziekten aan het hart of de longen, ontstekingen, en stoornissen in de stofwisseling of hormonen. Ook kan een ongeluk (hersenschudding/kneuzing), medicijngebruik (bijvoorbeeld tegen de pijn), stress, angst of te weinig slaap bijdragen aan het ontstaan van de verwardheid.
Bij verward gedrag gaat het om mensen die de grip op hun leven (dreigen te) verliezen, waardoor het risico aanwezig is dat zij zichzelf of anderen schade berokkenen.
Vertoont een familielid, vriend of kennis verward gedrag? Dan kunt u bellen met het landelijk Meldpunt Zorgwekkend Gedrag op telefoonnummer 0800 – 1205.
Overdag kan de verwardheid veel minder of zelfs helemaal verdwenen zijn. Vaak weet een patiënt overdag niet meer wat hij de voorgaande nacht heeft gedaan. Het delier kan enkele uren tot enkele dagen duren en soms zelfs enkele weken.
Als iemand zich zorgen maakt, veel stress heeft of veel piekert, is er in de hersenen tijdelijk minder ruimte voor andere dingen. De geheugenklachten verdwijnen weer als de zorgen minder worden.
Stil delier
De patiënt kan ook lusteloos, apathisch gedrag vertonen: hij trekt zich terug en sluit zich af voor zijn omgeving. Dit noemen we ook wel een 'stil' delier. De patiënt in een stil delier kan ook dingen zien, horen of ruiken die er niet zijn. De patiënt kan hierdoor angstig zijn, maar kan dit niet uiten.
Ook sommige medicijnen kunnen een delier veroorzaken, een operatie of narcose kan ook de oorzaak zijn. Een delier is een ernstige ziekte omdat het kan leiden tot slechter eten en drinken, vallen en gevaarlijk gedrag.
Als iemand met een delier erg in de war is krijgt die daar een medicijn voor. Meestal is dat het medicijn haloperidol. Hierdoor wordt iemand minder verward. Soms geeft de arts slaappillen (benzodiazepinen) om te zorgen dat iemand met een delier minder bang is of om rustig te worden.
Een delier ontstaat als het de hersenen niet meer lukt om alle prikkels, die van binnen en buiten het lichaam de hersenen binnenkomen, samen te voegen tot één verhaal. Ze kunnen niet meer van alle informatie een logisch beeld van de werkelijkheid maken. Een delier komt meestal voor bij mensen die al ziek zijn.
Kwetsbare ouderen die besmet zijn met het coronavirus, hebben vaak niet de gangbare symptomen die daarbij horen. Geriaters waarschuwen daarom om alert te zijn bij verwarring (delier) en valpartijen. Vaak gaat daaronder een infectie schuil, en dat kan dus ook Covid-19 zijn.
Deze verwardheid wordt uitgelokt door een lichamelijke oorzaak of overmatige stress. Mogelijke oorzaken zijn een ernstige infectie, het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, een hart- of bloedvatenziekte, een hersenaandoening, een ernstig ongeval of het plots stoppen van overmatig alcoholgebruik.
Gezond eten voor je geheugen betekent: veel broccoli en groene bladgroenten, zoals spinazie en andijvie. Je geheugen gedijt er prima bij. Voedingsmiddelen vol foliumzuur zijn ook prima voor je geheugen, denk aan erwten en linzen. En vis is belangrijk, vanwege de omega-3-vetzuren.
Vergeet je snel dingen, word je regelmatig moe wakker, heb je soms moeite om je te concentreren en voel je je vaak slap en futloos? Al dit soort symptomen wordt gezamenlijk ook wel beschreven als 'hersenmist' of 'brain fog'.
Bij spanningen en heftige gebeurtenissen kan het erger worden. Ook bij een depressie, sommige medicijnen of ziekten werkt het geheugen soms minder goed. U kunt ook andere klachten hebben, zoals problemen met aandacht of dingen begrijpen.
Wat kun je beter niet doen? Probeer jouw naaste niet te veel te corrigeren of tegen te spreken. Dat confronteert de persoon met dementie met wat hij niet meer weet of kan. Hard praten, snel praten of juist fluisteren.
Stress en dementie
Stress verhoogt de productie van stresshormonen, beschadigt de hippocampus, beïnvloedt leer- en geheugenprocessen en verlaagt de afweer. Al deze factoren zijn al eens in verband gebracht met dementie. Stresshormonen kunnen nog jaren na traumatische ervaringen in het bloed worden gevonden.
Symptomen van dementie herkennen. De eerste verschijnselen van dementie verschillen per persoon en per ziekte. Het valt op dat iemand terugkerende geheugenklachten, gedragsproblemen en veranderingen in karakter heeft. Iemand heeft bijvoorbeeld moeite om te onthouden welke dag het is, of wordt sneller boos.
In de regio zijn gemeenten met hun ketenpartners verantwoordelijk voor de persoonsgerichte aanpak van kwetsbare personen zoals mensen met verward gedrag. De regionale problematiek en de landelijke ontwikkelingen moeten beter op elkaar gaan aansluiten.
Lichamelijke aandoening vaak oorzaak
Een delier wordt meestal veroorzaakt door een lichamelijke aandoening zoals een infectie, bijwerkingen van bepaalde medicijnen of ontwenningsverschijnselen (van alcohol of drugs). Dit laatste noemt men delier tremens.
Ouderen op de intensive care lopen een groot risico om een delier, ofwel acute verwardheid, te krijgen. Dat kan leiden tot verschijnselen van dementie of deze verergeren.