Distributieve of verdelende rechtvaardigheid: 'ieder zijn deel'.De discussie gaat over de vraag wat 'zijn deel' is en hoe partijen dat kunnen vaststellen. Retributieve rechtvaardigheid: evenredige vergelding van wat de een de ander heeft aangedaan.
Er zijn sociale, politieke, economische, morele, juridische en andere vormen van rechtvaardigheid. Rechtvaardigheid heeft twee hoofdbetekenissen: Een eerlijke verdeling van rijkdom en voorzieningen, bescherming tegen uitbuiting en onderdrukking.
Bij rechtvaardigheid denken we aan de woorden eerlijk en betrouwbaar. Als je rechtvaardig bent, ben je recht door zee en redelijk. Je zal niet partijdig zijn, maar in alle eerlijkheid jouw standpunt aannemen. Rechtvaardigheidsgevoel is dan – zoals het woord al zegt – meer een gevoel.
Dit basisidee wordt wel het formele principe van rechtvaardigheid genoemd: gelijken behoren we gelijk te behandelen en ongelijken naar mate van ongelijkheid. Dit principe is formeel omdat het iets zegt over rechtvaardigheid zonder daar enige inhoud aan te geven.
Je zou het kunnen duiden als eerlijk en betrouwbaar. Wie rechtvaardig is, is redelijk, onpartijdig, recht door zee, rechtschapen. Hij/zij handelt wetmatig en is onpartijdig. Ik duid het ook wel als zijnde 'in overeenstemming met bepaalde beginselen die je voorstaat.
In dit laatste opzicht is barmhartigheid nauw verwant aan rechtvaardigheid. 'Rechtvaardigheid' kan ook een antoniem zijn van 'barmhartigheid'. In deze zin is barmhartigheid verwant aan genade. Zo wordt van God gezegd dat hij rechtvaardigheid maar ook barmhartig is.
Rechtmatig betekent kortweg gezegd: naar de wet of naar het recht.Bij rechtvaardigheid gaat het er om of iets in overeenstemming is met bepaalde beginselen. Laten we dat verschil nu eens meenemen in het kader van de behandeling van dit belastingplan.
Wie het wel doet, handelt niet juist.” (uit: De Staat). Rechtvaardigheid is volgens Plato “iedereen geven wat men hem verschuldigd is”. Ben je het met Plato eens dat het niet rechtvaardig is om geleende wapens terug te geven aan een vriend die gek is geworden? Wat zou jij rechtvaardig vinden als jij die vriend was?
Recht en rechtvaardigheid zijn nauw met elkaar verbonden. In de meest basale zin, is het recht een systeem van regels dat door een samenleving of overheid wordt opgesteld om gedrag te reguleren, terwijl rechtvaardigheid een moreel principe is dat de eerlijke en gelijke behandeling van alle individuen bevordert.
recht: rechtvaardigheid, gerechtigheid, billijkheid, onpartijdigheid, rede, redelijkheid. Gerechtigheid bestaat in overeenstemming met het recht en de wet; rechtvaardigheid in overeenstemming met recht en billijkheid.
Dat God rechtvaardig is, betekent ook dat Hij betrouwbaar is. Hij doet wat Hij belooft, je kunt op Hem aan! De rechtvaardigheid van God is een grote troost voor mensen aan wie onrecht wordt aangedaan (Psalm 103:6).
Rechtvaardigheid is verbonden met een gevoel, een emotie, die onderscheidend werkt voor hoe wij tegenover een bepaalde situatie of een bepaalde keuze staan. Van jongs af aan hebben wij een 'rechtvaardigheidsgevoel'. Vaak zal niet het woord 'rechtvaardig' vallen, maar het woord 'eerlijk'.
Rechtvaardigheid is een zelfstandig naamwoord, geeft aan wat iets is, niet waar het bij past, of waarin het is. Er is, volgens Aristoteles, één absoluut noodzakelijke voorwaarde voor rechtvaardigheid, en dat is vrijwilligheid.
Vanuit die 'originele positie' kun je op rationele wijze vaststellen wat rechtvaardig is, stelt Rawls. Volgens Rawls zouden er uit dit gedachtenexperiment twee belangrijke principes komen die de basis vormen voor rechtvaardigheid: vrijheid en gelijkheid.
In een sociaal rechtvaardige wereld heeft iedere mens op een gelijkwaardige manier toegang tot de basisbehoeften, zoals vrijheid, veiligheid, onderwijs en voedselzekerheid. Mensenrechten zijn dan ook nauw gelinkt aan sociale rechtvaardigheid, want schending van mensenrechten leidt immers tot sociale onrechtvaardigheid.
Voorbeelden van waarden zijn gelijkheid, trouw, vrijheid, vriendschap, zelfstandigheid, saamhorigheid, rechtvaardigheid, tolerantie, solidariteit.
Juristen hebben de primaire taak ervoor te zorgen dat dingen rechtvaardig verlopen, dat het individuele belang wordt beschermd en niet door de macht onder de voet wordt gelopen. Het gaat om het behoeden van rechtvaardigheid en ieders individuele beschermwaardigheid.
'Gerechtigheid' heeft in het Oude Testament vaak een betekenis die hoort bij de rechtspraak . Het gaat er dan om hoe iemand zich verhoudt tot de wet of tot God als rechter. Als iemand 'rechtvaardig' is, heeft hij de wet aan zijn kant staan.
Dit zijn onder andere het kiesrecht, vrijheid van meningsuiting, recht op privacy, godsdienstvrijheid en het discriminatieverbod. Sociale grondrechten: de economische, sociale en culturele rechten. Dit zijn onder andere het recht op huisvesting, sociale zekerheid, gezondheidszorg en onderwijs.
De ziel is de vorm die het lichaam aanzet tot beweging en activiteit. Geen enkele ziel is gelijk aan een andere. Zij zijn ongeboren en onsterfelijk. Ze behoren dus eigenlijk tot de Ideeënwereld.
De Ideeënleer (ook wel Vormenleer) is een bekende theorie van Plato. Plato stelt dat de realiteit bestaat uit twee niveaus, namelijk de waarneembare, zintuiglijke wereld waarin alles veranderlijk is en de eeuwige, onveranderlijke wereld die alleen toegankelijk is voor het denken.
'God' en 'goddelijk' worden in het klassiek Grieks vaak gebruikt om aan te geven dat een bepaalde zaak 'verheven' is, boven het gewone, menselijke, uitstekend. Het duidt ook niet noodzakelijkerwijs een 'persoonlijke' God aan; Plato spreekt zonder onderscheid de ene keer over 'God', de andere keer over 'de goden'.
Er kan niet werkelijk recht worden gedaan, wanneer de rechter niet eerst heeft achterhaald hoe de gebeurtenissen waarop de vordering van een partij betrekking heeft, zich in werkelijkheid hebben afgespeeld. Alleen een vonnis dat recht doet aan de werkelijkheid, kan een rechtvaardig vonnis zijn.
Recht is een verzamelnaam voor alle regels die er bestaan. In de regels staat wat je wel en wat je niet mag doen. Soms staat er ook in op welke manier je iets moet doen. Sommige regels zijn opgeschreven in wetten.
Het principe van rechtvaardigheid betekent dat gelijke gevallen gelijk behandeld moeten worden, en ongelijke gevallen ongelijk. Voor artsen betekent dat bijvoorbeeld dat rijke patiënten geen voorrang krijgen op arme patiënten bij een behandeling op de eerste hulp.