Gezonde stress is de spanning die je voelt voor een examen, optreden, sollicitatiegesprek of andere spannende gebeurtenis. Stress zorgt ervoor dat je extra alert kunt reageren en geconcentreerd kunt werken. Zodra de spannende gebeurtenis voorbij is, neemt de spanning weer af.
Wat is stress? Stress is hetzelfde als spanning en is niet per definitie slecht. Bij gezonde stress gaat je hartslag omhoog en ga je wellicht sneller ademen doordat je lichaam het hormoon adrenaline aanmaakt. Voor een examen, een presentatie of misschien wel een vakantie is dit meestal het geval en dat is goed.
Stress wordt ongezond als de spanning blijft en je zelf geen rust wil of kan nemen. Als je langdurig onder hoge druk staat en veel stress ervaart, gaat je dat op een gegeven moment opbreken. Je dagelijkse vermogen neemt af en je krijgt moeite om al je activiteiten naar tevredenheid uit te voeren.
Ieder mens heeft in bepaalde periodes last van stress. Het is een vorm van spanning die te voelen is in het lichaam: een droge mond, versnelde hartslag, spieren spannen zich aan. Stress is niet per se slecht: het zorgt ervoor dat we alert en gefocust zijn bij belangrijke of gevaarlijke gebeurtenissen.
Spanning kan zich op verschillende manieren uiten. De een krijgt last van zijn nek of buik, een ander gaat meer snoepen of kan slecht stilzitten. Soms merk je wel dat je je niet prettig voelt, maar besef je niet dat het door spanning komt. Probeer voor jezelf de bijbehorende signalen te herkennen.
Stress wordt ongezond als het lang aanhoudt.
Een beetje stress is niet erg. Maar als je er dag in dag uit last van hebt, is het erg slecht voor je gezondheid. Het kan onder andere leiden tot vermoeidheid, een burn-out en een verhoogde kans op hart- en vaatziekten.
De kleinste taken zijn al te veel gevraagd en dat kan zorgen voor gevoelens van falen. Als je een burn-out hebt, dan heb je vaak ook veel klachten die voorkomen bij een depressie. Zo voel je je vaak somber, lusteloos en heb je last van schuldgevoelens. De ziektebeelden zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden.
Stress kun je onderscheiden tussen acute en chronische stress. Ook wel gezonde of ongezonde stress. Het is normaal om in bepaalde situaties spanning te krijgen, zoals bij een belangrijke presentatie of bij een (rij)examen. Dat noemen we ook wel acute stress en dit zorgt ervoor dat je 'op scherp staat'.
Wat is een onrustig gevoel? Een onrustig gevoel ervaar je door het hebben van een snelle hartslag en een hoge ademhaling. Het wordt vaak veroorzaakt door het hormoon cortisol, dat een stofje afgeeft waardoor je energielevel snel toeneemt.
Je zult merken dat je steeds je focus verliest op wat je bekijkt. Dat is prima. Als je merkt dat je in gedachten verzonken bent, kun je dat in jezelf beschrijven – “Dit is piekeren”, “dit is stress”, “dit is plannen voor morgen” – en verleg je aandacht dan weer naar het kijken en beschrijven van de omgeving om je heen.
Tijdens een stressvolle situatie zorgen onze hersenen ervoor dat je lichaam zich automatisch kan aanpassen door een verhoogde staat van paraatheid door activatie van het sympatische zenuwstelsel.
Door stress spannen uw spieren aan, ook die in uw ogen. Hierdoor neemt uw gezichtsscherpte af. Het wazig zien door stress is een tijdelijke klacht. Zodra de stress minder wordt, wordt uw zicht weer helderder.
Om optimaal te kunnen presteren hebben we een bepaalde mate van spanning en dus stress nodig. Positieve stress is bijvoorbeeld de spanning die ene plezierige gebeurtenis oproept, zoals voor een wedstrijd of voor vakantie. Na enige tijd verdwijnt deze spanning weer en keert het lichaam terug in een toestand van rust.
Te veel stresshormoon is dus overduidelijk niet goed. Maar te weinig stresshormoon is ook niet goed. Voor mensen die helemaal geen cortisol kunnen aanmaken kan stress zelfs dodelijk zijn!
Spanningshoofdpijn voelt aan als een lichte tot matige hoofdpijn die vaak begint aan de zijkanten van het hoofd en is eerder zeurend en dof. Sommige mensen ervaren ook een druk op het voorhoofd door stress. Spanningshoofdpijn veroorzaakt inderdaad eerder een drukkende pijn, die aanvoelt als een soort band om het hoofd.
Een burn-out is ook het gevolg van overmatige spanning, maar is opgelopen gedurende een langere periode van stress, vaak minimaal een jaar. Mensen met een burn-out ervaren nog veel sterker dan mensen met 'gewone' overspannenheid dat ze geen controle meer hebben over hun functioneren.
Stress of spanning kunnen er voor zorgen dat je gaat trillen of beven; dit komt omdat je lichaam energie wil afvoeren.
Wanneer er teveel spierspanning is, zal dit de flexibiliteit van het lichaam beïnvloeden. De spieren voelen stijver en strammer aan. Deze minder soepele spieren oefenen druk uit op de zenuwen met als resultaat tintelingen, slapende ledematen of een verdoofd gevoel.
Stress zorgt ervoor dat je spieren zich aanspannen. Het bindweefsel om je spieren gaat daardoor strakker om de spieren heen te gaan zitten waardoor je spieren niet meer optimaal kunnen bewegen. Ze zitten als het ware “gevangen” in het bindweefsel. De spieren reageren hier vervolgens op door nog meer aan te spannen.
Vrijwel elke emotie veroorzaakt meer activiteit in de borst: een blijk een versnelde hartslag en ademhaling. Dat mensen het hoofd ook vaak rood inkleuren duidt op activiteit van de gezichtspieren, maar ook op veranderingen in gedachten en gevoelens.
Stress is meetbaar
Chronische stress kan biologisch gemeten en aangetoond worden. Via een bloedname kunnen bepaalde bloedmarkers (vb cortisol) opgespoord worden, Microscopisch onderzoek van hersenweefsel kan duidelijk schade aantonen aan de verbindingen tussen de hersencellen (dendritische schade).
Via de optische hartslagsensor verzamelt het horloge hartslaggegevens om vervolgens de interval (tijdsduur) tussen hartslagen te bepalen. De wisselende tijdsduur tussen elke hartslag wordt geregeld door het autonome zenuwstelsel. Hoe minder variabiliteit tussen de hartslagen, hoe hoger jouw stresslevel.