De graanschuur van een land of werelddeel is een regio met een uitzonderlijk hoge landbouwproductiviteit. Dit laat een grote export van graan en/of een hoge bevolkingsdichtheid toe.
Tsjernozem – dat is de vettige, zwarte aarde die Oekraïne de bijnaam 'graanschuur van Europa' heeft opgeleverd. De voedingsrijke bodem maakt Oekraïne tot een van de vruchtbaarste landen ter wereld, waar vrijwel alle landbouwgewassen welig tieren.
Sindsdien neemt het deel van de wereldbevolking dat op Rusland leunt voor voedselvoorziening verder toe: meer dan 10 procent van de mondiale graanexport komt uit Rusland.
Oekraïne produceerde in 2021 ongeveer 80 miljoen metrische ton (MMT) graan (een categorie die tarwe, maïs en gerst omvat) en zal dit jaar naar verwachting minder dan de helft daarvan oogsten.
Het middenwesten wordt de 'graanschuur van Amerika' genoemd. De productie van graan en maïs domineert de landbouw en het eten. Ook de oorspronkelijke bevolking heeft zijn invloed, het middenwesten is een belangrijke producent van wilde rijst.
De output bestaat uit een diverse combinatie van granen en voedergewassen waaronder tarwe, maïs, gerst, zonnebloemen, suikerbieten, tabak en verschillende soorten groenten en fruit. De productie van gewassen speelt een centrale rol, meer bepaald deze van granen en plantaardige oliën.
Oekraïne is een grote Europese staat en een grote markt met 42 miljoen consumenten. Het land is rijk aan grondstoffen (vruchtbare gronden, steenkool en erts mijnbouw (mangaan, titanium, ijzer). Het Oekraïense BNP is bij huidige prijzen bijna 131 miljard USD.
China is de grootste graanproducent ter wereld met 582.660.863 ton productievolume per jaar. De Verenigde Staten van Amerika komen op de tweede plaats met een jaarlijkse productie van 475.983.881 ton.
Nederland haalde in 2021 voor 641 miljoen euro ruwe zonnebloemolie uit andere landen, waarvan 538 miljoen euro (84 procent) uit Oekraïne. Nederland is daarmee niet alleen de grootste importeur van ruwe zonnebloemolie in de Europese Unie, maar ook het land dat de meeste ruwe zonnebloemolie uit Oekraïne haalt.
Het afgelopen jaar heeft Nederland voor 936,4 miljoen euro aan tarwe ingevoerd, 0,4 procent meer dan het jaar ervoor. Veruit de meeste tarwe, ruim eenderde, komt uit Frankrijk. Vorig jaar is voor 363,5 miljoen euro tarwe uit Frankrijk geïmporteerd, ruim 19 procent meer dan in 2011.
Voor Rusland is de EU zelfs de grootste handelspartner. Daarnaast is de EU de grootste investeerder in Rusland. De belangrijkste Europese exportproducten naar Rusland zijn machines, transportmiddelen en chemicaliën. De EU importeert uit Rusland vooral olie en gas.
Agro-grondstoffen, energie en transport waren fors in prijs gestegen. Die kosteninflatie kregen ze op dat moment slechts beperkt doorgerekend aan afnemers zoals supermarkten. En dan begint de oorlog en zie je dat heel veel grondstoffen zoals graan, maïs, maar ook kunstmest en zonnebloemolie nog duurder worden.
Totale handel tussen Nederland en Oekraïne in 2021: Totale export: € 1,2 miljard. Totale import: € 2 miljard. Handelsbalans: € -808 miljoen.
Voor Oekraïne zijn er vooralsnog voldoende kansen voor terreinwinst, met dank aan de westerse levering van steeds zwaardere wapens. "Met name rond Cherson liggen er kansen", zegt Oost-Europadeskundige Bob Deen van het Instituut Clingendael. Deze zomer wordt daar een stevig Oekraïens tegenoffensief verwacht.
Ook reizigers die vanuit Rusland of Oekraïne naar Egypte willen reizen, hebben daarvoor een visum nodig. In juli 2021 hief Rusland na bijna zes jaar het verbod op chartervluchten naar Egyptische badplaatsen op.
Het belangrijkste exportproduct van Rusland is energie, olie en aardgas, met een aandeel van twee derde in de totale exportopbrengsten. Fluctuaties in de export zijn vooral het gevolg van veranderingen van de olieprijs op de wereldmarkt.
Ze legt uit dat Nederland geen hulp aan Oekraïne had hoeven bieden. "Oekraïne is geen lid van de NAVO en van de Europese Unie. Daarom hebben we feitelijk geen verplichting om het land bij te staan." Volgens Stoetman moet het Westen daarom iedere keer goed nadenken over de manier waarop ze Oekraïne willen ondersteunen.
Naast olie en aardgas importeren Nederlandse bedrijven ijzer, staal, steenkool, koper, kurk en houtwaren uit Rusland. De Nederlandse export bestaat vooral uit medicijnen, bloemen, kunststoffen, vervoermiddelen, computerapparatuur en medische instrumenten en apparaten.
Graan is met 180.000 ha (exclusief snijmais), 34% van het Nederlandse akkerbouwareaal, in oppervlakte gemeten een van de meest voorkomende akkerbouwgewassen in Nederland (CBS, 2021). Van deze 180.000 ha is nog geen 4.000 ha biologisch (CBS, 2021j).
Tarwe is in Nederland veruit het meest geteelde graan. Het wordt vooral geteeld op kleigrond. De Nederlandse tarwe wordt vooral gebruikt voor veevoer en om te verwerken in koekjes enz. Voor brood wordt tarwe uit met name Frankrijk geïmporteerd, omdat de Nederlandse tarwe door minder zon minder eiwit bevat.
In Nederland werd in 2017 op 116.449 hectare tarwe verbouwd, waarvan 108.038 hectare wintertarwe en 8.411 hectare zomertarwe. Dat blijkt uit cijfers van het CBS. Maar in welke provincie is in 2017 de meeste tarwe verbouwd? Het geoogste areaal tarwe komt over 2017 uit op 115.995 hectare.
In totaal omvatte de krijgsmacht van Oekraïne ongeveer 780.000 manschappen, 6.500 tanks, ongeveer 7.000 gepantserde gevechtsvoertuigen, 1.500 gevechtsvliegtuigen, en meer dan 350 schepen.
Zo is het land verantwoordelijk voor de helft van de wereldproductie van palladium, dat bijvoorbeeld wordt gebruikt in uitlaten van auto's, telefoons en tandvullingen. Ook komen er flinke hoeveelheden platina, aluminium en nikkel uit Rusland.
Rusland en Oekraïne zijn grote exporteurs van tarwe en graan. Dus stijgen de prijzen door de oorlog. Landbouweconoom Koos Gardebroek voorziet vooral problemen voor Nederlanders met een kleine portemonnee: 'Het kan oplopen tot honderden euro's per jaar.