Met de deur in huis vallen is een spreekwoord en betekent: 'meteen zeggen waar het op staat'. Het wordt gebruikt om aan te geven dat iets heel direct gezegd gaat worden. Oorspronkelijk gaf dit spreekwoord aan dat iemand zonder te kloppen of te vragen bij iemand naar binnen stapte.
Als ineens duidelijk wordt hoe iets zit, of als eindelijk iemands ware bedoeling of karakter blijkt, is het heel gewoon om uit te roepen 'Nu komt de aap uit de mouw! ' Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) gaat deze zegswijze letterlijk terug op een aap die in een mouw zat.
Spreekwoorden: (1914) Beter éen vogel in de hand dan tien in de lucht, d.i. het zekere is boven het onzekere te verkiezen; eene gedachte, die op soortgelijke wijze al vroeg in onze literatuur wordt uitgedrukt.
Door de mand vallen betekent 'doorzien worden', en vooral: 'ontmaskerd worden als leugenaar, bedrieger, domoor, enz. '
In vuur en vlam staan.
Erg opgewonden zijn, enthousiast zijn.
Als je iemand door dik en dun steunt, help je hem of haar in goede en in slechte tijden. Vriendschap door dik en dun betekent zoveel als 'onvoorwaardelijke vriendschap, ongeacht de omstandigheden'.
Met den mond vol tanden staan (of zitten), d.w.z. niets zeggen ter verdediging, geen woord kunnen uitbrengen, beteuterd zijn; syn.
In de standaardtaal kunnen we naast het werkwoord (iemand) afschepen de uitdrukking (iemand) met een kluitje in het riet sturen gebruiken om aan te geven dat iemand onder enig voorwendsel onverrichter zake weggestuurd wordt.
Een zo'n uitdrukking is: 'waar rook is, is vuur'. Een uitdrukking direct gekoppeld aan roddelen. En als feitelijkheid in zich heeft dat, als er iets naars over iemand wordt verteld is, er vast wel een kern van waarheid bij hoort.
Als je op eieren loopt, doe je iets heel voorzichtig. Dat is tenminste de uitdrukking.
Het oude Nederlands spreekwoord zegt: Als iets van ver komt zal het bijzonder zijn, zal het veel moeite gekost hebben om te verkrijgen en daardoor doet men alsof het heel prettig en goed is.
d.w.z. zeer verheugd zijn. Vgl. Harrebomée II, 478: Hij is in (door, of boven) de wolken. Men zegt dit, als iemand bovenmate vrolijk is.
"Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf" is een spreekwoord afkomstig uit Spreuken 26:27: "[27] Wie een kuil graaft, valt er zelf in; wie een steen voortrolt, wordt er zelf door getroffen." Dit spreekwoord wordt gebruikt bij mensen die een ander iets willen aandoen, en er dan vaak zelf door getroffen worden.
Waar komt de uitdrukking in de aap gelogeerd zijn vandaan en wat wordt ermee bedoeld? Het is waarschijnlijk dat het woord aap teruggaat op een herberg met de (spot)naam (In) de Aap. Het verblijf was daar vast niet prettig of kon misschien nadelige gevolgen hebben. Vroeger hadden apen namelijk een negatief imago.
Onkruid vergaat niet, d.w.z. 'de nutteloozen of onwaardigen blijven het langst leven, groote deugnieten leven lang'; lat.
d.w.z. zijne eischen matigen, inbinden 'omdat de omstandigheden, het welbegrepen eigenbelang, de macht of wil van derden daartoe dwingen'.
Met zijn neus in het vet (of in de boter) vallen, d.w.z. een (onverwacht) fortuintje krijgen; vooral juist komen als men ergens feest viert of smult; een voordeelig huwelijk sluiten.
Spreekwoorden: (1914) Het beste paard struikelt wel eens, d.w.z. ook de beste kan wel eens iets verkeerds doen; syn.
Een cent was toen wel aanzienlijk meer waard dan tegenwoordig, maar zo'n fluitje was toch een eenvoudig dingetje. Het is een fluitje van een cent betekende 'het is zo gemakkelijk als het spelen op een fluitje van een cent', en vandaar 'het is een makkie (in het algemeen)'.
Op zijn pooten (of pootjes) terecht komen, d.w.z. goed terecht komen; goed afloopen; eig. gezegd van de kat, die bij een val of een sprong altijd op haar pooten terecht komt.
Water naar de zee dragen: iets naar een plaats brengen, waar er al genoeg van is. iets overbodigs doen.