Communicatie op betrekkingsniveau gaat over de onderlinge relatie. Hoe iets gezegd wordt en wat de ander daarbij voelt of wat het bij de ander oproept, is in dit geval belangrijker dan de boodschap zelf. Betrekkingsniveau gaat vaak over: 'er boven' of 'er onder'.
Het inhoudsniveau: dit betreft de informatie, de inhoud, het bericht. Het betrekkingsniveau: op dit niveau geeft de zender aan hoe de inhoud moet worden opgevat door de ontvanger en hoe hij zichzelf ziet in de relatie tot de ander.
Communicatie vindt plaats op vier niveaus, namelijk; het inhoudsniveau, het procedureniveau, het interactieniveau en het emotionele niveau. Hieronder worden de verschillende communicatieniveaus kort uiteengezet.
Alles wat je doet, ook 'niets' doen, heeft invloed. Ieder gedrag is een vorm van communicatie. Omdat er niet zoiets bestaat als anti-gedrag, is het onmogelijk om niet te communiceren. Voorbeeld: Gesproken, geschreven taal, gebaren waarover regels zijn opgesteld, waarvan iedereen weet wat en hoe.
Een bekend voorbeeld van meta-communicatie is de meta-description van je website. Je vertelt als webredacteur waarover een pagina gaat. Aan het begin van een artikel schrijf je: “In dit artikel leg ik uit hoe ….”. Je stapt uit de inhoud en vertelt iets over het artikel zelf.
procedureniveau: de werkwijze ter concretisering van de doelstelling (hoe); interactieniveau: het groepsproces en de onderlinge betrekkingen (tussen); bestaansniveau: het individuele proces van ieder groepslid (binnen); contextniveau: invloeden die in de groep doorklinken vanuit de buitenwereld (buiten).
Paradox betekent letterlijk 'tegen het gesprokene/de mening' . Paradoxale communicatie staat voor boodschappen die inherent tegenstrijdig zijn. Het meest duidelijke voorbeeld is de uitspraak: “Wees eens wat spontaner!” of “Doe eens wat uit jezelf!”.
Langs elkaar heen praten; twee voorbeelden
Er zit gelaagdheid in dingen die we zeggen. Ik vertel niets nieuws als ik je vertel dat je in gesproken woorden gevoelens zoals blijheid, boosheid, sarcasme, zelfingenomenheid of verdriet kan horen. Soms zijn ze verborgen.
Het gevoelsniveau draait om de belevingen die je in een gesprekssituatie hebt. Bij communicatie spelen altijd gevoelens en verwachtingen mee. Je kunt hier bijvoorbeeld op de volgende manieren op inspringen: 'Aan de manier waarop je over ons vorige gesprek praat, merk ik dat je boos bent.
Je gezichtsuitdrukking, de gebaren die je maakt, je lichaamstaal, je stemgeluid en de fysieke afstand tot je gesprekspartner vormen samen een impliciete boodschap. Dat wat je niet zegt, maar wel uitdraagt. Dat noemen we non-verbale communicatie.
Elke boodschap die we uitwisselen in de interactie tussen twee of meer personen - hoe kort ook - omvat maar liefst vier dimensies: het zakelijke aspect, het expressieve aspect, het relationele aspect en het appellerende aspect.
Externe ruis zijn factoren die de ontvanger van de boodschap afleiden waardoor de informatieoverdracht wordt verstoord. Voorbeeld: Een rumoerige omgeving die maakt dat iemand tijdens het voeren van het gesprek wordt afgeleid. Onder interne ruis worden factoren verstaan die liggen in de ontvanger of de verzender.
Wat tegenstrijdig lijkt te zijn, waarvan de interne logica niet lijkt te kloppen, ongerijmd. Wanneer iets paradoxaal is, bevat het een logische constructie die in eerste instantie tegenstrijdig lijkt te zijn, maar bij nader onderzoek of reflectie toch een vorm van waarheid blijkt te bevatten.
Een paar voorbeelden: het ontwikkelen van zelfkennis is een interventie gericht op een individu. Een functioneringsspiegel voor een team is een interventie voor een groep. Herontwerp van een werkproces is een interventie voor een organisatie. Ketensamenwerking is een interventie voor samenwerkende organisaties.
1.2 Bestaansniveau
Dat betekent aandacht voor wat er zich afspeelt in de 'binnenwereld' van je cliënt: zijn emoties, gevoelens, erva- ringen, verwachtingen, teleurstellingen, angsten en verlangens – met name het verlan- gen naar waardering en erkenning, enzovoort. Dit noemen we werken op bestaansniveau.
Datgene wat een begeleider tijdens een gesprek doet of zegt zijn gespreksinterventies.
Woordbetekenis: meta-niveau, en wat is een eenduidige beschrijving van het voorvoegsel 'meta-'? "Meta- is in het Nederlands en in veel andere Europese talen een voorvoegsel dat 'betreffende het onderwerp zelf' betekent." Metahumor is dus humor over humor, metacognitie is je kennis over jouw kennis.
Met metacommunicatie zorg je dat je ècht begrijpt wat de ander bedoelt en krijgt de ander de kans jou ècht te begrijpen. Je heft storingen in de communicatie op en versterkt de relatie die je hebt met de ander.
Interpersoonlijke communicatie is de uitwisseling van ideeën tussen 2 of meer persoon. Het gaat hierbij om zowel orale als non-verbale communicatie met anderen. Het is van belang dat er een directe wisselwerking tussen personen is.
Let er op dat je het doel van je communicatieplan zo Specifiek mogelijk maakt, zodat je doelgroep het goed begrijpt. Zorg ervoor dat je achteraf kan zeggen of het doel geslaagd is of niet, maak het Meetbaar. Misschien wel het belangrijkst voor de doelgroep is dat er concrete Acties zijn vereist om het doel te behalen.