Wanneer iemand zich niet laat ompraten in een gesprek, houdt diegene 'voet bij stuk'.Hetzelfde wordt gezegd over een persoon die niet afwijkt van zijn of haar plan. De herkomst van deze uitdrukking is onduidelijk.
Onder een uitdrukking wordt een vaste combinatie van woorden verstaan waarmee meestal indirect een situatie wordt benoemd. Een uitdrukking kan zijn: een staande uitdrukking: een standaardformulering die in bepaalde situaties telkens terugkeert.
d.w.z. den spot met hem drijven, hem beetnemen, hem voor het lapje houden, iemand het lavuit geven (17de eeuwGa naar voetnoot3); gron.
Een uitdrukking heeft net zoals een gezegde vaak een figuurlijke betekenis en bevat (in tegenstelling tot een spreekwoord) meestal geen wijsheden. Voorbeelden van veelvoorkomende uitdrukkingen zijn: Met de Noorderzon vertrekken - Onaangekondigd vertrekken en niks meer van je laten horen.
Ook ontstaan moderne spreekwoorden op basis van bewust bedachte persoonlijke wijsheden en uitingen over de beproevingen van het leven, zoals bepaalde lijfspreuken, motto's en stelregels. Bovendien komt het voor dat bestaande spreekwoorden expres worden aangepast, waardoor de betekenis anders wordt.
Wanneer wij enorm transpireren, zeggen wij vaak dat we zweten als een otter.
Wie z'n billen brandt, moet op de blaren zitten. Het spreekwoord wil zoveel zeggen als: 'Als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen.En het liefst zonder klagen'.
Een zo'n uitdrukking is: 'waar rook is, is vuur'. Een uitdrukking direct gekoppeld aan roddelen. En als feitelijkheid in zich heeft dat, als er iets naars over iemand wordt verteld is, er vast wel een kern van waarheid bij hoort.
Wie een kort lontje heeft, wordt snel boos: hij reageert (te) snel op iets wat hem prikkelt. Iemand met een kort lontje heet ook wel opvliegend. Deze uitdrukking is een vorm van beeldspraak.
Van Dale meent dat lik-op-stuk vermoedelijk “een verkorting is van een lik uit de pan krijgen, dat weer een variant is van een veeg uit de pan krijgen ('zijn deel krijgen, een schimpscheut ontvangen'). Stukin lik op stuk zou de oorspronkelijke betekenis 'zaak, punt, daad' hebben.
Beren op de weg zien is een Nederlandse uitdrukking, wat betekent dat je gevaren ziet die er niet zijn. Het is een verkorte versie van leeuwen en beren op de weg zien of leeuwen en beren zien, aldus het Algemeen Nederlands Woordenboek van het instituut voor de Nederlandse taal.
Waar komt de uitdrukking iemand over de hekel halen vandaan en wat wordt ermee bedoeld? Iemand over de hekel halen betekent 'scherpe kritiek op iemand uiten', 'iemand veroordelen' of 'kwaadspreken over iemand'. Vaak komt er een flinke dosis kwaadaardigheid bij kijken als iemand over de hekel wordt gehaald.
d.w.z. besproken worden, meestal in ongunstigen zin; syn.
Een vogeltje voor de kat zijn: Als je reddeloos of zeer kwetsbaar bent. Je bent dan een makkelijke prooi voor kwaadwillenden.
De uitdrukking betekent: 'als het erop aankomt'.
Tegen heug en meug doet denken aan tegen wil en dank, dat een verwante betekenis heeft: 'hoewel je het niet wilt, noodgedwongen'. Dank heeft in deze uitdrukking de verouderde betekenis 'zin, wil'. Tegen wil en dank is dus een voorbeeld van een tautologie.
Diep door het stof gaan
„Vaak houdt dat in dat je je nederige excuses aanbiedt aan iemand”, aldus Van Dale's Groot uitdrukkingenwoordenboek (2006). „Het langs de grond kruipen voor een hoger geplaatst persoon (het beeld waarop deze uitdrukking gebaseerd is) geldt als een teken van uiterste onderdanigheid.”
Ergens een stokje voor steken. Iets verhinderen, zorgen dat iets niet doorgaat.
Breek me de bek niet open - Betekenis: Laat me hier niet over beginnen, want dan houd ik niet meer op.
Witte rook uit de schoorsteen van Sixtijnse kapel betekent: er is een nieuwe paus gekozen. Het signaal waaraan de buitenwereld traditiegetrouw kan aflezen of er een paus is gekozen, is de rook die tijdens het conclaaf twee maal per dag opstijgt uit de smalle schoorsteen van de Sixtijnse Kapel.
Als er witte rook uit de uitlaat komt, komt dit door een verhoogde vochtigheid in het uitlaatsysteem. In de winter produceert bijna elk voertuig bij het starten witte rook, omdat condens uit de omgevingslucht zich tijdens het afkoelingsproces na de laatste rit heeft opgehoopt.
Witte rook betekent: 'beslissing dat iets kan doorgaan', 'belangrijke beslissing waarnaar al enige tijd wordt uitgekeken'. Met bijvoorbeeld 'Nog geen witte rook over nieuwe wet' is bedoeld dat de nieuwe wet nog niet is vastgesteld of aangenomen.
Betekenis. Met dit spreekwoord wil men zeggen dat je niet te kritisch moet zijn over iets wat je cadeau krijgt. Bij een cadeau is het belangrijker dát je iets krijgt dan wat je krijgt. Het gaat om het gebaar, niet om de waarde of de kwaliteit van het geschenk.
Scherpgetongd is weliswaar geen nieuw woord, maar wel een handig woord met de betekenis 'met een scherpe tong', dat wil zeggen 'kritisch en geen blad voor de mond nemend'.
Betekenis van 'er als de kippen bij zijn'
Iemand die er als de kippen bij is, is er razendsnel bij als zich een kans voordoet. Dat kan in positieve zin en in negatieve zin. In positieve zin kan het bijvoorbeeld gaan om mensen die slim zijn omdat ze ervoor zorgen op het juiste moment op de juiste plek te zijn.