De Germanen vierden het midwinterfeest op de kortste dag van het jaar, waarbij de donkere dagen werden verjaagd en tegelijk het nieuwe leven werd gevierd. Hierbij namen bomen die het hele jaar groen blijven, zoals de spar, een speciale plek in. Ze versierden deze bomen en hingen de groene takken in huis.
Dennenboom of spar? Door het liedje 'O denneboom', is de kans erg groot dat je denkt dat een kerstboom een den is. Maar nee: alle kerstbomen zijn sparren. Een leuk ezelsbruggetje om sparren en dennen uit elkaar te houden: sparren hebben alle naalden los van elkaar (solo – s).
De spar wordt vaak voor een den aangezien. De dennenboom die men met de kerst in huis haalt is een spar. De spar is van de den (Pinus) te onderscheiden doordat de naalden bij de spar afzonderlijk en bij de den bij elkaar staan.
De kerstboom vindt zijn oorsprong waarschijnlijk bij de Germanen. Groene bomen en takken staan bij oude Germaanse stammen symbool voor vruchtbaarheid en goddelijkheid. Vooral de dennenboom valt op, omdat hij het hele jaar door groen blijft. De groene boom kondigt daarnaast ook de nieuwe lente aan.
Spar (Picea) is een geslacht van houtige planten uit de dennenfamilie (Pinaceae). De naaldbomen dragen bij aan de bossen op het noordelijk halfrond. Verschillende soorten van het geslacht staan niet alleen in het bos, maar worden ook gekweekt voor de sier.
Een blik op de kegels helpt je het onderscheid te maken tussen een spar (kegel naar beneden hangend) zoals de welbekende Fijnspar (foto midden), en een zilverspar (kegel opgericht op de tak), zoals de Reuzenzilverspar. D. Bij Dennen staan de naalden meestal in paren bij elkaar (Duo).
Germaanse herkomst
De kerstboom is vermoedelijk ontstaan uit Germaanse tradities. Maar ook van de Romeinen is bekend dat ze hun huis versierden met groene takken en verlichting. Bij de Romeinen en Germanen stonden groene bomen en takken symbool voor vruchtbaarheid en goddelijkheid.
Het Christendom en het kerstfeest
De Christelijke kerken, en vooral de Rooms-katholieke Kerk, hebben de kerstboom lange tijd geweerd. De kerstboom heeft met de inhoud van het christelijke kerstfeest namelijk helemaal niets te maken.
,,Niet alle moslims zullen behoefte hebben om iets aan kerst te doen, maar het is een misvatting dat de kerstboom een religieus symbool is. Hij staat voor gezelligheid, en het is een teken van integratie als moslims hem in de huiskamer hebben staan.'' Volgens Odaci kan de islam prima uit de voeten met het kerstfeest.
Kleinbehuisden of liefhebbers van een elegante boom kunnen terecht bij de Servische spar (Picea omorika), een hoge slanke boom met afhangende takken en zachte naalden die lekker ruiken. Ook deze spar verliest ze, maar ook hij doet dat minder snel dan de fijnspar.
Waarom krijgt mijn spar bruine naalden? De standplaats van een spar moet zonnig tot halfschaduw zijn, met een licht vochtige grond. Langdurige droogte leidt niet alleen tot bruine naalden maar ook gemakkelijk tot een uitgedroogde kluit.
Welke soorten Spar zijn er? De bekendste soorten Picea zijn de Picea omorika en de Picea Abies. De eerste heeft een blauwe gloed en kan heel groot worden met mooie afhangende takken. De Picea Abies wordt ook wel gebruikt als kerstboom en heeft groene, vierkante naalden.
Er zit veel verschil in de soorten kerstbomen die aangeboden worden. Als je de kerst wilt halen met een groene boom moet je gaan voor de Nordmann spar (deze prikt niet!), Nobele spar, Blauwspar, (Koreaanse) zilverspar. Deze zijn allen naaldvast.
2 á 3 weken buiten bewaard kunnen blijven. Het is dan wel belangrijk om hem af en toe water te geven via een Easyfix kerstbomenstandaard of emmer, zodat die niet uitdroogt. En ook hier moet je er op letten dat hij niet in de wind staat of in de zon.
Blauwspar
De blauwspar valt op door de zilvergrijs-blauwe naalden. Net als de Nordmann geurt deze alleen bij aanraking. De naalden prikken en de naalden vallen beperkt uit. Heeft een mooie vorm en is makkelijk te versieren.
De oorsprong van de kerstboom
Zijn huwelijk met de godin van de liefde en de vruchtbaarheid Ishtar (in de Bijbel: Astarte of Asjera) leidde steevast tot zijn dood. Bij de verering van Astarte horen groenblijvende bomen (ook bekend als de kerstboom, die ook een altijd groenblijvende boom is).
Christendom en de kerstboom
De katholieken vonden dat de kerstboom niet bij het kerstfeest hoorde. Het kerstfeest diende sober te zijn en een frivool versierde boom leidt alleen maar af van waar het kerstfeest over gaat: de geboorte van Jezus.
De christelijke kerken, en dan met name de Rooms-Katholieke Kerk, hebben de kerstboom lange tijd veracht. De spar heeft namelijk niets te maken met de inhoud van het kerstfeest. Tegenwoordig staat de kerstboom in sommige kerken symbool voor 'Het Licht'. Voor anderen is het gewoon een goede sfeermaker.
De kerstboom zoals we hem kennen is waarschijnlijk vanuit Germaanse tradities ontstaan. In de zestiende eeuw werden er al bomen versierd voor de viering van winterfeesten, al was dat destijds vanuit de kerk gezien een heidens symbool. Voor de gebruikers staat de boom juist voor vruchtbaarheid en vernieuwing.
Volgens de traditie is 6 januari de datum waarop je je kerstboom aftuigt. Dan is het namelijk Driekoningen, de dag waarop volgens de Bijbel de Wijzen uit het Oosten in Bethlehem aankwamen. Deze feestdag symboliseert het einde van de kerstviering. Het zou ongeluk brengen om je kerstboom op een later moment af te tuigen.
De kerstboom vindt zijn oorsprong in de Germaanse geschiedenis, en komt dus oorspronkelijk uit het deel van Europa waar Germaanse talen worden gesproken. Ook Nederland hoort daarbij, maar in zijn algemeenheid wordt gedacht dat de kerstboom oorspronkelijk uit Duitsland komt.
Grove den is een van onze weinige inheemse naaldbomen. De andere twee inheemse naaldsoorten Jeneverbes en Taxus zijn eerder struiken. Grove den kennen we vooral van de droge arme zandgronden in de Kempen omdat hij daar veel is aangeplant. Maar deze soort kan op veel meer bodems groeien en ook veel natter staan.
(m.) Uitspraak: ['dɛnə(n)bom] Verbuigingen: dennen|bomen (meerv.) grote boom met groene naaldvormige bladeren Voorbeeld: `De kerstboom noemen we een dennenboom, maar het is meestal een spar.
Fijnspar ontwikkeld zich door ieder jaar een, vrijwel horizontaal afstaande takkenkrans aan te leggen, daartussen worden steeds kleinere zijtakken gevormd. De takken hebben in hun jeugd een bruine (rood-bruine) kleur, karakteristiek zijn de 'verhevenheden' of bladkussens, als aanloop naar de naalden.