De soja verbindt de boeren aan beide kanten van de oceaan. De Braziliaanse boer produceert het, de Nederlandse koe en ander vee eet een deel van het bewerkte product. Voor de ene boer is het een lucratief gewas om te verbouwen, voor de andere is het de goedkoopste manier om zijn vee te voeden met een hoogwaardig eiwit.
Sojabonen zijn rijk aan eiwitten en daardoor een gunstige voedingsbron voor zowel mensen als dieren. Sojabonen kunnen direct worden geconsumeerd, of verwerkt tot sojameel (ook wel sojaschroot genoemd) en sojaolie. Sojameel wordt met name gebruikt als veevoer-component voor kippen, varkens, kalveren en melkvee.
De soja die we in Nederland gebruiken, komt vooral uit Zuid-Amerika. Daar zorgt de teelt voor allerlei problemen: er wordt bos voor gekapt, de bodem raakt uitgeput en het water wordt vervuild door bestrijdingsmiddelen en kunstmest. De meeste soja wordt verwerkt in veevoer.
China importeerde in 2020 65 procent van de wereldwijde import van sojabonen, en zelfs 76 procent van de bonen uit Brazilië. China importeerde in dat jaar ruim 64 miljard kilogram sojabonen uit Brazilië, dat is 27 keer meer dan Nederland.
Waarom er een alternatief voor soja nodig is
Maar de teelt in Noord-Amerika zit aan zijn max en de teelt in Brazilië en omliggende landen krijgt veel kritiek. Sojateelt daar wordt geassocieerd met ontbossing, overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen, genetische modificatie en onrechtmatige landonteigening.
Kun je soja telen in Nederland? Soja is goed in Nederland te telen maar er zijn wel rassen nodig die zijn aangepast aan het Noordwest Europese klimaat. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd er al op kleine schaal geteeld in Nederland maar dat bleek nog niet zo succesvol.
Waterverbruik. Om een koe 1 liter melk te laten produceren is er 1050 liter water nodig. Voor sojamelk is maar 297 liter nodig.
Koeien krijgen soja, omdat daar relatief veel eiwit in zit, die ze nodig hebben voor een optimale melkproductie. Met succes: “Mijn opa molk 3000 liter per koe per jaar, maar nu kan een koe wel 10.000 liter geven”, zegt Zwier van der Vegte.
Italië teelt het meeste soja in Europa, maar landen in Centraal-Europa zoals Servië, Roemenië, Hongarije en Oostenrijk telen ook veel soja. Het soja-areaal in Servië is de afgelopen vijftien jaar drastisch toegenomen.
Edamame zijn jonge, groene sojabonen die worden geoogst voordat de peulen volledig rijp zijn. Ze worden met de peul gegeten als snack. Sojabonen worden daarentegen geoogst wanneer ze volledig rijp zijn en worden vaak gedroogd voordat ze worden verwerkt tot producten zoals tofu, sojasaus, sojadrink en sojayoghurt.
Alpro haalt haar soja uit Brazilië, maar kapt daarvoor geen regenwoud.
Omgerekend eet een koe gemiddeld 750 gram aan sojaproducten per dag. Dit betekent dat soja 1,25% uitmaakt van het totale rantsoen van de koe.
Daardoor levert een kilo soja geen kilo vlees op. Elke kilogram vlees vraagt gemiddeld om zo'n vijf kilo aan plantaardige producten. Al zijn er wel verschillen: kippen groeien bijvoorbeeld efficiënter dan koeien. Door de soja zelf op te eten haal je een tussenstap uit het proces.
De peulvrucht soja is rijk aan tal van componenten die ons kunnen beschermen tegen hart- en vaatziekten. Hij bevat onverzadigde vetten en zit boordevol pectine, een soort voedingsvezel die de slechte cholesterol (LDL) verlaagt. Soja is ook rijk aan plantaardige eiwitten die de cardiovasculaire gezondheid verbeteren.
Is soja milieuvriendelijk? Niet-duurzaam geteelde soja zorgt voor ontbossing, verwoestijning en erosie. In veel producten zit echter duurzaam geteelde of biologische soja, die niet ten koste gaat van het kappen van regenwoud. Deze soja komt steeds vaker uit Europa.
Ook in het belang van het milieu en dierenwelzijn. De producten van Alpro zijn 100% plantaardig en daarom goed te gebruiken in een vegetarisch of veganistisch voedingspatroon. En omdat Soja 100% plantaardig is bevatten soja(producten) geen cholesterol.
Omgerekend eet een koe gemiddeld 750 gram aan sojaproducten per dag. Dit betekent dat soja 1,25% uitmaakt van het totale rantsoen van de koe.
De 100 miljoen kippen in Nederland eten jaarlijks zo'n 4 miljoen ton kippenvoer. De belangrijkste eiwitbron in dat kippenvoer is soja. Legkippen krijgen voer met ongeveer 10% soja, en voor vleeskuikens bevat het voer ongeveer 25 % soja.
Volgens een onderzoek van de Consumentenbond lijkt sojamelk qua voedingswaarden het meest op koemelk. Het bevat evenveel eiwitten en energie als 'normale' melk. Alleen als er aan sojamelk calcium, vitamine B12 en vitamine D wordt toegevoegd, biedt het enigszins vergelijkbare vitaminen.
Producten die gemaakt zijn van soja zijn goede vleesvervangers. Ze bevatten veel eiwitten, ijzer en vitamine B1. Dit zijn voedingstoffen die ook veel in vlees zitten, dus dat maakt ze goede vleesvervangers. Nog een voordeel aan soja is dat het lactosevrij is, wat het dus ook geschikt maakt voor veganisten.
85% van de soja wordt gebruikt als sojaolie in producten zoals margarines, 8 zeep, slaolie en mayonaise. Daarnaast wordt de sojaboon verwerkt voor in producten zoals tofoe, tempeh, sojasaus, sojadrink en sojaolie.
Wil je liever plantaardige yoghurt maken? Dat kan! Gebruik dan kokosmelk of sojamelk, en een plantaardige yoghurt als starter. Het beste resultaat krijg je met bacteriën uit poedervorm.
Lecithine gewonnen uit sojabonen (E322) wordt in brood onder andere gebruikt om de malsheid te verbeteren.
Rijstmelk heeft na koemelk de meeste impact op het klimaat met 1,2 kilo CO2 per liter. Dit is nog steeds tweeëneenhalf keer minder dan de uitstoot van koemelk. Voor mensen met allergieën of intoleranties voor bepaalde voedingsmiddelen, is rijstmelk vaak een geschikt alternatief.