' Wanneer je twee benen met oedeem zwachtelt, gaat het vocht omhoog, richting het hart, legt Melis uit. 'Dit kan soms wel tien liter vocht zijn. Bij hartfalen is het hart hier niet op voorbereid en kan dit fataal aflopen: de cliënt gaat dood. '
Als een arm of been veel vocht bevat kunnen er geen therapeutische elastische kousen aangemeten worden en zal er eerst gezwachteld moeten worden. De periode dat men gezwachteld wordt, kan variëren van enkele dagen tot enkele weken.
Het been van de cliënt wordt in de juiste houding gebracht waarna het tricot buisverband en/of polsterwatten worden aangebracht. Vervolgens wordt(en) de eerste zwachtel(s) aangelegd over het gehele onderbeen. Daarna wordt het been opnieuw gezwachteld, maar dan in tegengestelde richting van de eerste laag.
Inmiddels heeft Vilans de protocollen aangepast: je begint nu altijd bij de kleine teen. De reden hiervoor is dat wanneer je zwachtelt vanaf de kleine teen, de voet in een natuurlijke positie komt.
6. Leg het begin van de zwachtel aan één kant van de voet langs de aanzet van de tenen. Kijk in de rol. Als je niet bij de aanzet van de tenen begint kan er stuwing ontstaan.
In de richting van het hart zwachtelen
Dit voorkomt dat bloed in de aders opgestuwd wordt tegen de kleppen in de aders. Daarnaast voorkomt men dat de afvoer van aderlijk bloed gestoord raakt, terwijl de aanvoer van slagaderlijk bloed door blijft gaan. Een gelijkmatige verdeling van de druk voorkomt ook stuwing.
Als de tenen wit zijn na het zwachtelen, kan dat duiden op een arteriële aandoening. De zwachtel moet dan verwijderd worden en de behandelend arts moet geraadpleegd worden.
Hoelang zwachtelen en wanneer therapeutische elastische kousen? Zwachtelen is nodig zolang het oedeem in uw benen nog aanwezig is. Als het oedeem (voor zover mogelijk) verdwenen is, krijgt u therapeutische elastische kousen aangemeten om ervoor te zorgen dat het oedeem niet terug kan keren.
Zwachtelen wordt toegepast bij de behandeling van abnormale vochtophoping of wanneer u bijvoorbeeld een open wond aan het been heeft. Zwachtelen bevordert de vochtafvoer, zodat de open wond beter kan genezen. Er wordt gezwachteld totdat er voldoende afname van vocht is bereikt en de wond is genezen.
Het is dus belangrijk dat wanneer een arts heeft vastgesteld dat er gezwachteld moet worden –omdat iemand bijvoorbeeld last heeft van vocht in de enkels – dat bekend is of de cliënt last van slagaderlijk vaatlijden heeft.
Bij ontstekingsprocessen zullen weefselontstekingsmediatoren (histamine) de capillairen meer doorlaatbaar maken, waardoor vocht zal uittreden uit de bloedbaan. Bij een verhoogde veneuze druk zal de capillaire druk toenemen, waardoor de capillaire doorlaatbaarheid toeneemt en oedeem in de benen ontstaat.
Er kunnen complicaties ontstaan bij het verkeerd zwachtelen. De complicaties die het meest ontstaan zijn venster-oedeem, striemen of blaren, droge geïrriteerde huid, dat het verband te los zit. Het kan ook zo zijn dat het verband te strak staat, waardoor de patiënt pijn ervaart.
Compressie therapie is essentieel en indien goed toegepast zeer effectief. Als er sprake is van oedeem (vocht) kan men de behandeling starten met zwachtelen. Met behulp van korte rek zwachtels wordt druk uitgeoefend op het onderbeen. Hierdoor komt de doorbloeding beter op gang en verdwijnt het vocht.
Deze zwachtels met een korte rek hebben een hoge werkdruk en een lage rustdruk en werken vooral bij mensen die regelmatig rondlopen. Lange rek zwachtels zorgen daarentegen voor een hoge werkdruk en zijn geschikt voor mensen die minder mobiel of immobiel zijn.
Iets blauwe verkleuring van de tenen is normaal na het zwachtelen. De blauwe kleur moet verdwijnen als u loopt of als u uw benen beweegt. Zo niet, dan moeten de zwachtels opnieuw worden aangelegd. U kunt ook thuis door moeten gaan met zwachtelen, dan zal de arts dit met u bespreken.
Omdat het onderbeen niet overal gelijkmatig rond is, zal de druk die de zwachtel uitoefent niet overal gelijk zijn. Door te polsteren met watten (holtes opvullen) maak je het been egaal van vorm waardoor de druk optimaal verdeeld wordt over het been.
Het ACT-zwachtelen is de afkorting van Ambulante Compressie Therapie. Deze wordt toegepast met korte-rekzwachtels als een cliënt veel vocht in de benen vasthoudt, bijvoorbeeld na een operatie aan een heup.
Dit kun je doen met de hand, een (wond)drukverband of een schone doek. Maak gebruik van je lichaamsgewicht om extra druk uit te oefenen. Leg -zodra dat kan- een wonddrukverband of traumazwachtel aan. Leg bij een hevige bloeding de zwachtel strak aan.
De belangrijkste contra-indicatie voor compressietherapie is arteriële insufficiëntie. Een (te) hoge druk kan de bloedtoevoer naar de huid en het onderhuidse weefsel verminderen en leiden tot necrose en ulceratie. Dit geldt met name voor patiënten bij wie de arteriële doorbloeding reeds verminderd is.
Wasvoorschrift zwachtels
Na iedere behandeling krijgt u de gebruikte zwachtels mee naar huis om te wassen. Verwijder vóór het wassen de resten van pleisters. Was de zwachtels tot maximaal op 95 graden Celsius. Laat de zwachtels liggend drogen (niet in de droger doen of op de verwarming leggen).
Voorkom drukplekken door zwachtels glad en zonder kreukels aan te brengen. Pijn en blauwe tenen of vingers na het zwachtelen kunnen duiden op te strak zwachtelen. Raadpleeg de behandelend arts als de pijn na het opnieuw zwachtelen aanhoudt. Als de tenen wit blijven, raadpleeg dan ook de behandelaar.
Begin met de watten en de zwachtel aan de zijde van kleine teen op de wreef van de voet. Probeer de voet bij aanleggen zo veel mogelijk in een stand van 90 graden te zwachtelen. Zorg ervoor dat er geen plooien ontstaan. Bij aanleggen van het drukverband moet u “achtjes draaien”.