Een kerststol is van origine een Duits luxe brood, ook wel Weihnachtsstollen of Christstollen genoemd. Het is een krentenbrood dat rijk is gevuld met gedroogd fruit, noten en amandelspijs. Het brood kent een lange, Duitse geschiedenis.
Zowel de term alsmede de broodsoort zelf is Duits van oorsprong. De vroegste attestatie van een zgn. Thüringer Weinachtstollen is in de Leeuwarder Courant van 1890, waarna de Nederlandse versie in de NRC van 1929 als Kerststol verschijnt.
Het werd traditie bij de bakkers uit Dresden om de vorsten van Saksen elke kerst feestelijk stollen aan te bieden. In 1496 werd de stol, toen ook nog Christbrote uff Weihnachten genoemd, verkocht op markten en zo bereikbaar voor een steeds breder publiek.
De paasstol is een product waarvan de herkomst niet exact is vast te stellen. De naam doet wel aan Duitse oorsprong denken, maar dezelfde vorm kwam ook al voor bij de Friese kerstbroden en is al enige eeuwen in gebruik.
Volgens historici kan de langwerpige vorm van de kerststol ook gezien worden als een symbool voor een wikkelkind en wel speciaal het Kerstkind. Traditioneel neemt de kerststol en belangrijke plaats in bij het kerstontbijt of de kerstbrunch en op Kerstavond na de Kerstnachtmis.
Het woord 'stol' is een oud woord voor 'stut'. De naam doet aan een mogelijke Duitse oorsprong denken, maar dezelfde vorm kwam al eerder voor bij de Friese kerstbroden en is al enige eeuwen in gebruik.
De feeststol is een commerciële overweging: een kerststol moet na Kerst uit de schappen, een feeststol kan nog even blijven liggen. Kerst- of paasstollen, dat zijn soms feeststollen. Albert Heijn en Lidl doopten de kerststol om tot feeststol. Een knieval voor de islam, werd volop gedeeld op sociale media.
Het verschil zit hem in de details. Kenmerkend voor een Paasbrood zijn de sinaasappelschilletjes, die bakkers gebruiken. En bakkers versieren Paasbrood met amandelschaafsel of gebroken hazelnootjes, waar ze Kerstbrood juist bedekken onder een laagje poedersuiker. Paasbroden kom je tegen in tal van vormen.
Maar mocht je ondanks de vermoede pogingen om zoveel mogelijk van de kerststol te snoepen toch nog met restanten overblijven na de feestdagen, hoef je de stol niet weg te gooien. Je kunt het geopend en aangesneden namelijk tot wel twee weken bewaren. In de vriezer blijft het zelfs wel een maand na aansnijden goed.
In Drenthe dus, met name in het zuidelijke deel van de provincie. Daarnaast was de traditie in het hele oosten van het land bekend, vooral in Overijssel en Gelderland. Verder kwam de geboortewegge ook wel voor in Limburg, Zuid-Holland en Friesland, al was het gebruik hier veel minder algemeen.
Het brood kent een lange, Duitse geschiedenis. De voorloper van de stol is het Klobebrot, een rijk gevuld offerbrood voor het zonnewendefeest van de Germanen, waarmee de goden gunstig moesten worden gestemd. In de veertiende eeuw ontstond het kerstbrood, gebakken voor edelen en kerkelijke hoogheden.
Een échte paasstol mag niet ontbreken tijdens een paasbrunch, maar waarom eten we dit brood eigenlijk met Pasen? Voor de rooms-katholieken valt Pasen direct na de vastenperiode. Er wordt dan feestelijk gebakken om deze periode af te sluiten.
Bewaaradvies voor dit geopende product
Vries brood direct na aankoop in porties in en haal er elke dag uit wat je nodig hebt.
Je kunt zelfgebakken kerststol heel prima vooruit maken en invriezen. Doe dat dan voordat je ze bestrooit met poedersuiker en nadat ze helemaal zijn afgekoeld. Haal ze dan met Kerst tijdig uit de vriezer, laat op kamertemperatuur ontdooien en piep ze heel kort (een minuut of 5) op, in een voorverwarmde oven (100C).
Heb je amandelspijs over? Dan kun je amandelspijs invriezen. Verpak het luchtdicht. In de vriezer blijft het ongeveer drie maanden goed.
Paasbrood wordt vooral rond Pasen gegeten. Pasen is voor rooms-katholieken juist na de vastenperiode, zodat er feestelijk en met veel ingrediënten werd gebakken. Paasbrood heeft daarom spijs, rozijnen, krenten, sukade en sinaasappelsnippers. De vruchten worden voor het bakken geweld en fijngehakt.
De beste kerststol van Nederland wordt gebakken in Sleen. De stol van Echte Bakker Herman Schepers werd beoordeeld met een 8.4.
Echte Bakker Bas Gommans won voor de vijfde keer de landelijke kerststollenkeuring van het Echte Bakkersgilde. Jurylid Kris Huijsman noemde de stol een terechte winnaar. “De kleur is prachtig en de smaak en eeteigenschappen perfect.
Amandelspijs blijft, mits koel, droog en donker bewaard, zeker 2-3 maanden goed en ingevroren nog langer.
Krentenbrood kun je gerust 5-7 dagen bewaren in de keukenkast of zelfs een maand in de vriezer. Je kunt brood beter niet in de koelkast bewaren, omdat de moleculen dan van structuur veranderen.
Bij invriezen is dit product 7 tot 8 weken houdbaar. Invriezen moet wel snel en goed gebeuren om de kwaliteit te garanderen. Na ontdooien niet opnieuw invriezen.
Een paasstol bestaat uit spijs, rozijnen, krenten, sukade en sinaasappelsnippers. Die laatste – de sinaasappelsnippers – zijn kenmerkend voor een paasstol en ontbreken in een kerststol. Daarnaast versieren bakkers de stol vaak met amandelschaafsel of andere noten.
Het luxe krentenbrood gevuld met amandelspijs en bestrooid met poedersuiker, is een typisch Nederlandse traditie.
Het woord krentenbrood staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.