Nederland haalt ruim driekwart van zijn zonnebloemolie uit Oekraïne – en die import ligt nu stil. Door de oorlog in Oekraïne ontbreken inmiddels flessen zonnebloemolie en aanverwante producten in de supermarktschappen. Producenten van levensmiddelen zoals chips en babyvoeding kampen ook met tekorten.
Waar komt zonnebloemolie vandaan? Zonnebloemolie is een plantaardige olie die wordt gemaakt door de zaden van de zonnebloem (Helianthus annuus) te persen. De grootste producent van zonnebloemolie is Oekraïne, nipt gevolgd door Rusland. Ook halen we een deel uit onder andere Argentinië, Frankrijk, Hongarije en Turkije.
Nederland grootste zonnebloemolie-importeur van de EU
Spanje en Italië zijn de tweede en derde importeurs in de EU van zonnebloemolie. Ook procentueel haalt Nederland het meest uit Oekraïne. Daarna volgen Malta (77 procent komt uit Oekraïne), Spanje (69 procent) en Frankrijk (66 procent).
Oekraïne is de grootste zonnebloemolieproducent ter wereld met een productie van 4.400.324 ton per jaar. Russische Federatie komt op de tweede plaats met 4.063.080 ton jaarlijkse productie. Oekraïne en Russische Federatie produceren samen meer dan 50% van de totale sunflower oil ter wereld.
Dat komt door de oorlog in Oekraïne, waar Nederlandse bedrijven tweederde van hun zonnebloemolie vandaan halen. Als gevolg van de schaarste raakt het zonnebloemolieschap in de supermarkt leeg. Om tekorten tegen te gaan, wordt de verkoop van zonnebloemolie in supermarkten soms beperkt.
Zo is twee derde van alle zonnebloemolie die Nederland invoert, afkomstig uit Oekraïne. Er komt nu nog wel wat ons land binnen, maar veel minder dan voorheen, zegt Frans Claassen, directeur bij MVO, de ketenorganisatie voor oliën en vetten.
Zonnebloemolie kan gevaarlijke transvetten bevatten. Plantaardige oliën, waaronder zonnebloemolie, zijn hoog in essentiële omega-6 vetzuren waardoor de broodnodige balans tussen omega-6 en omega-3 vetzuren in het lichaam wordt verstoord.
"Er is nog steeds sprake van schaarste", aldus directeur Frans Claassen van MVO. "Ook is een deel van de zonnebloemolie die nu toch uit Oekraïne komt, niet bewerkt. Dat moet dan alsnog gebeuren, wat leidt tot hogere kosten. En er zijn handelaren in het gat gesprongen.
Door de oorlog in Oekraïne komt de Nederlandse import van zonnebloemolie en maïs onder druk te staan. Nederland haalde afgelopen jaar voor een bedrag van 538 miljoen euro aan ruwe zonnebloemolie uit Oekraïne, het meest van alle EU-landen.
Tussen 2008 en 2014 groeide de invoer van ruwe aardolie met 13 procent en werd ook flink meer olie ingevoerd uit Irak en Nigeria. Voor de Nederlandse import zijn Noorwegen en Rusland vergelijkbare landen.
Minerale brandstoffen hebben na 2003 altijd meer dan 80 procent uitgemaakt van de totale waarde van de import uit Rusland. Naast minerale brandstoffen haalt Nederland relatief veel metalen als koper en nikkel uit Rusland.
“Ongeveer dertig procent van de olie in Nederland, komt uit Rusland. We importeren ook nog olieproducten. Dus per saldo komen er ongeveer 750.000 olievaten aan olie per dag richting Nederland”, legt van Cleef uit.
Er is een tekort aan zonnebloemolie omdat de export vanuit de Oekraïne is stilgevallen. Zonnebloemolie zit in heel veel verschillende producten. Bedrijven zijn bezig om de zonnebloemolie (deels) te vervangen door andere plantaardige oliën, zoals raapzaadolie of sojaolie.
Reddy Zonnebloemolie wordt gewonnen uit zonnebloempitten en is neutraal van smaak. Het is van nature rijk aan meervoudig onverzadigde vetzuren en vitamine E. Bij voorkeur op een koele en donkere plaats bewaren.
Zonnebloemolie bevat duidelijk meer vitamine E dan olijfolie, wat de cellen, celwand, bloedbaan en weefsels beschermt. Ook bevat zonnebloemolie meer vitamine K, wat nodig is voor een goede bloedstolling. Olijfolie bevat dan weer meer omega 3-vetzuren, die beschermen tegen hart- en vaatziekten.
Zonnebloemolie is bij ons niet te betalen", zegt Guro Kirimoo. "Voorheen reden we ervoor naar Belgie en Duitsland, maar daar betaal je 1,05 euro per fles. In Nederland is de prijs (0,79 euro) veel beter." Volgens Kirimoo is het een lucratieve business om de flessen olie in Oost-Europa vervolgens te verkopen.
Supermarkten gaan ertoe over om de verkoop van het aantal flessen zonnebloemolie per klant te beperken. In sommige supers is er nu al geen aanbod meer, meldt brancheorganisatie Centraal bureau Levensmiddelenhandel (CBL). De zonnebloemolie die in Nederland wordt verkocht komt voor twee derde uit Oekraïne.
Samengevat is dit de conclusie. Als je een olie of vet niet verhit, dan zijn olijf-, koolzaad-, soja-, arachide-, zonnebloem-, maïsolie en andere plantaardige oliën de betere keuzes. Dat is omdat ze vooral onverzadigde vetten bevatten en zo helpen de verzadigd vet consumptie te beperken.
Jeroen uit Enschede probeert het Nederlands record van de hoogste zonnebloem te breken.
Om een liter olie te maken heb je ongeveer 2,5 kilo aan zonnebloempitten nodig, maar een kilo pitten kost tussen de 5 en 20 euro.
Net als andere populaire zaden, bevatten zonnebloempitten, hoewel ze veel calorieën bevatten, veel plantaardige eiwitten, gezonde vetten en vezels. Als je ze zonder schil eet bevatten zonnebloempitten meer eiwitten dan lijnzaad en meer vezels dan hennepzaden.
Productie. In 2014 was de wereldwijde productie van zonnebloemolie 15,8 miljoen ton. De grootste producent was Oekraïne met 4,4 miljoen ton, gevolgd door Rusland (4,1 miljoen ton), Argentinië (0,9), Bulgarije (0,8) en Turkije (0,7).
Zo heb je niet per se zonnebloemolie nodig om te frituren of te bakken. Een veelgenoemde vervanger voor zonnebloemolie is arachideolie. Deze olie wordt uit pinda's gewonnen en smaakt daar ook een beetje naar. Verder zijn raapzaadolie, koolzaadolie, olijfolie (absoluut geen extra vierge) en maisolie goede alternatieven.
De lichtgele olie wordt vooral gebruikt om in te bakken en braden. In combinatie met andere plantaardige oliën, zoals koolzaadolie, sojaolie of lijnzaadolie, wordt het ook gebruikt als slaolie, frituurolie of om margarine mee te maken. Zonnebloemolie wordt ook vaak gebruikt voor het maken van margarines.