Hoe dichter bij de Noordpool, hoe langer het in de zomer licht blijft. Echt 24 uur licht blijft het alleen vlak bij en ten noorden van de poolcirkel. Hoe verder je van de poolcirkel af bent, des te langer de nacht is. Dat verklaart ook het verschil tussen het noorden en zuiden van ons land.
De aarde draait met een gekantelde as ten opzichte van de zon, en in de zomermaanden is de Noordpool naar de zon gericht. Daarom gaat de zon voor enkele weken niet onder boven de poolcirkel. In Noorwegen is Spitsbergen de plek waar de middernachtzon het langst te zien is.
De dagen worden in maart zo'n 4 minuten per dag langer en het tempo waarmee het langer licht wordt bereikt jaarlijks op 20 of 21 maart het hoogtepunt. De daglengte verandert voor veel mensen in positieve zin en daarmee is het effect van de toenemende daglichtperiode nog sterker.
Het centrale moment daarin is de langste dag van het jaar: 21 juni. Op diverse plaatsen in Noorwegen, Zweden en Finland wordt deze dag uitbundig gevierd. In elk van de Noordelijke landen hebben ze een aparte benaming voor de langste dag en ook het vieren geschiedt soms op verschillende momenten.
De middernachtzon is een natuurlijk fenomeen waarbij de zon om middernacht boven de horizon staat, en dus ook gedurende de rest van de dag en nacht. Dit fenomeen komt jaarlijks tijdens een bepaalde periode in gebieden rond en vooral ten noorden van de noordpoolcirkel voor, zoals Noord-IJsland en Noord-Scandinavië.
Tijdens de Noorse zomer gaat de zon niet onder boven de (noord)poolcirkel en is deze gedurende een aantal maanden 24 uur per dag zichtbaar. De Middernachtzon is te zien doordat de aardas gekanteld is. Deze as is de denkbeeldige lijn die dwars door de aarde de noordpool en zuidpool met elkaar verbindt.
IJsland: het land van de middernachtzon
Hoewel de middernachtzon piekt in juni, is het al in mei 's nachts licht in IJsland en dat gaat door tot in augustus. Dit komt omdat IJsland vlak bij de poolcirkel ligt.
Vanaf 21 maart is het op de noordpool 6 maanden lang constant dag. Vanaf 23 september valt daar de duisternis in en blijft het de volgende 6 maanden donker. Op de zuidpool gebeurt het omgekeerde. In ons voorjaar en zomer is het daar donker en vanaf 23 september breekt daar voor de volgende 6 maanden de zon door.
Het is winter op Svalbard, en rondom de hoofdplaats van deze archipel in de ijselijke Barentsz-zee (die wij als Spitsbergen aanduiden) is het permanent duister. 's Nachts en overdag. Van november tot eind februari zijn de ruim drieduizend inwoners van de Noorse nederzetting verstoken van daglicht.
Vooral in de noordelijke delen van Zweden, zoals Skellefteå, vanwege de relatieve nabijheid van de poolcirkel. Dat zorgt voor magische zomeravonden met het licht dat tot diep in de nacht doorgaat en het is een geweldige tijd om tot laat buiten te blijven, zowel in de stad als op het platteland.
En dus moet de aarde een stukje verder doordraaien om terug dezelfde positie t.o.v. de zon in te nemen. Lengen de dagen in de maand januari gestaag 1 tot 3 minuten per dag, als je meer naar het noorden gaat, verloopt het langer worden van de dagen veel spectaculairder.
Langste dag 2022 (21 Juni)
Seizoenen worden veroorzaakt, doordat de as van de aarde (lijn door noord- en zuidpool) in een hoek van ongeveer 23 graden staat ten opzichte van de cirkel die de aarde om de zon maakt. Door de kanteling van de aarde is het dus ten noorden van de poolcirkel 24 uur licht in de zomer en 24 uur donker in de winter.
Daar zie je dat zonlicht het noorden van de planeet niet bereikt. Dit betekent dat het op 23 december de zon in Rovaniemi om 11:08 uur opkomt en om 13:23 uur ondergaat. Vanaf 6 juni is het tot en met halverwege juli 24 uur licht. Het is dus nooit 24 uur donker in Lapland maar wel 24 uur lang licht.
Yuma is een stad in het Zuiden van Arizona, aan de grens met Mexico, en telt het meeste aantal zonuren ter wereld. De zon schijnt er maar liefst 4015 uren per jaar, dat is gemiddeld elf uur per dag. In juli schijnt de zon er zelfs bijna veertien uur per dag, het dubbele van in België.
En de winnaar is: Bergen! Deze Noorse plaats krijgt jaarlijks gemiddeld maar 1187 zonuren. Dat is slechts 3 uur per dag.
Op de poolcirkel is het 24 uur per dag licht van 12 juni tot 1 juli, terwijl op de Noordkaap van 14 mei tot 29 juli de zon niet ondergaat.
Waar de stippellijn de verticale as snijdt, loopt de middelbare zon gelijk met de echte zon. Dan staat de zon in het zuiden om 12 uur. En dat gebeurt vier keer per jaar (16 april, 15 juni, 2 september en 26 december). Want België behoort strikt genomen tot de tijdzone van Greenwich.
Tussen 21 maart en 23 september schijnt de zon onafgebroken op de Noordpool. Het is er dus dag en nacht licht. Op de Zuidpool heerst dan ruim 3 maanden duisternis.
Kaapverdische Eilanden
Op de eilanden van Kaapverdië valt maar weinig regen, en het wordt overdag eigenlijk nooit kouder dan 24 graden. Van februari tot en met juni valt er bijna helemaal geen neerslag.
Het stadje Utqiaġvik, voorheen bekend al Barrow, ligt in het noorden van Alaska en is tevens de meest noordelijke bewoonde plaats van Noord-Amerika. De minimumtemperatuur is er 324 dagen onder het vriespunt.
Aantal uren licht in IJsland: maandoverzicht
In de zomer loopt het aantal lichturen op tot 24 uur per dag terwijl het in de winter wel 21 uur donker per dag kan zijn. Hoe verder je op deze aardbol van de Evenaar af zit, hoe groter het verschil is in lichturen tussen de zomer en de winter.
In het hoge noorden van Noorwegen verdwijnt de zon van november tot januari volledig onder de horizon. Maar in deze donkere tijd is er op het midden van de dag het zogeheten 'blauwe licht', een soort van schemerlicht bijna net zo indrukwekkend is als het noorderlicht.