Als het deeg te lang rijst, wordt de gist overactief en is de verhouding uit balans. Je brood valt dan in of wordt plat. De juiste tijd is afhankelijk van het recept, de gist en zelfs de kamertemperatuur. Hou je steeds aan de gevraagde hoeveelheid gist in het recept.
Een deeg dat een te lange rijs heeft gehad kan in gaan zakken tijdens het bakken, ook kan het deeg extreem plakkerig worden waardoor het niet meer te bewerken is (dit noemen we ook wel overfermentatie).
Deeg laten rijzen is erg belangrijk voor de smaak en textuur van zelfgebakken brood. Tijdens het rijzen produceert het gist of de zuurdesem kooldioxide. Dit zorgt voor een mooi luchtig en goed gerezen brood. Hoe langer en langzamer je brooddeeg laat rijzen, des te lekkerder de smaak en textuur van het brood.
Hoe warmer je deeg langzaamaan wordt, hoe actiever het “rijsproces”. Buiten de koeling kan je deeg maximaal zo'n 24 uur goed houden.Op enig moment binnen die 24 uur zal deeg gaan 'overrijzen' (ontploffen/inzakken). In de koeling rijst deeg niet of nauwelijks.
Laat het brooddeeg de hele nacht in de koelkast staan. Het aantal uur luistert niet heel nauw. Bij mij ligt het meestal tussen de 12 en 14 uur. Het deeg rijst gewoon door in de koelkast.
In principe is dat geen probleem. Je kan het brood de eerste keer laten rijzen zoals je het altijd zou doen. Kneed het deeg dan een tweede maal en laat het de tweede keer rijzen in de koelkast. Het deeg zal wat minder snel rijzen omdat het op een lagere temperatuur rust.
Verder is het belangrijk te kiezen hoe lang je de tijd hebt om jouw klassiek pizzadeeg te laten rijzen. Minstens 24 uur of langer geeft veruit het lekkerste resultaat, sommige pizzaiolo's laten hun deeg zelfs meerdere dagen staan bij een lage temperatuur (liefst koeling).
Rusten en rijzen
Laat het deeg rijzen tot het in volume is verdubbeld. De tijdsduur is afhankelijk van de temperatuur. Bij kamertemperatuur duurt het ongeveer 2 uur. In de koelkast kun je het een nacht laten rijzen.
De tweede rijs is nodig om het deeg zijn volume en luchtigheid te geven.
Omdat een overkneed deeg plakkeriger en vochtiger aanvoelt dan daarvoor, zal je eerste reactie misschien zijn om nog meer meel toe te voegen. Dit extra meel moet ook weer gekneed worden. Je kneedt vervolgens steeds meer gluten stuk uit het oorspronkelijke deeg en het deeg wordt alleen nog maar plakkeriger.
Een deeg dat niet wil rijzen kan twee oorzaken hebben: het deeg is niet goed of lang genoeg gekneed, of het staat in een te koude omgeving. Als het deeg goed gekneed is dek je de kom af met folie of een schone theedoek en zet je deze op een tochtvrije plek. Minimaal op kamertemperatuur, maar liefst iets warmer.
De ideale temperatuur voor het rijzen van deeg ligt tussen de 21ºC en 32ºC. Wanneer de temperatuur hoger of lager is, zal de gist gaan sterven.
Een simpel antwoord op je vraag: door meer gist toe te voegen zal het deeg sneller rijzen. Het wordt er niet luchtiger door. Als je een luchtiger brood/kruim wilt dan moet je meer vocht toevoegen. Meer vocht betekent ook een plakkeriger deeg.
Antwoord: Dat kan. Maak het deeg maximaal een dag van te voren en bewaar het in de koelkast. Kneed het deeg voordat de kinderen het gaan verwerken nog een keer goed door.
Saving the dough!
Voor gerezen deeg geldt dat het bij een temperatuur warmer dan 7 °C weer opnieuw gaat rijzen. Blindgebakken bodems kun je in hun vorm ook afdekken met vershoudfolie en dan in de koelkast (maximaal 5 dagen) of vriezer (enkele maanden) bewaren.
Handige warme plekjes om je kom met deeg of desem in te laten rijzen zijn: lege vaatwasser die nog warm is omdat hij net gelopen heeft. lege magnetron met een groot glas heet water ernaast. grote lege plastic opbergbox met deksel met een groot glas heet water ernaast.
Weinig gluten, weinig rijzen
Daarom is het vooral afhankelijk van het aantal en het soort gluten in meel hoe goed een deeg kan rijzen. Bevat meel weinig gluten, dan zal het deeg dus uit zichzelf niet zo luchtig worden omdat er geen stevig netwerk kan ontstaan rond het kooldioxidegas.
Een zelfgebakken brood is meestal wat goedkoper dan één dat je bij de warme bakker haalt, omdat die laatste ook personeels- en arbeidskosten moet doorrekenen.
Deeg rijst het best op een temperatuur rond de 30°C. Als je lauw water gebruikt voor je deeg (maar dus niet warmer dan 45°C) creëer je de ideale omstandigheden. Gebruik je koud water, of is het koud in de ruimte waarin je aan het werk bent, dan zul je het deeg op een warmere plek moeten zetten om goed te rijzen.
Waarom wordt geadviseerd een natte theedoek op de kom te leggen waarin brooddeeg rijst? Gist in brooddeeg heeft onder andere vocht nodig om te kunnen groeien. Als je geen vochtige theedoek over de kom legt, wordt de bovenkant van het deeg droger en harder. Het deeg rijst dan minder goed.
Overmatig rijzen: Te lang laten rijzen kan leiden tot overfermentatie, waardoor het deeg zijn structuur verliest en tijdens het bakken inzakt. Houd het deeg goed in de gaten tijdens het rijsproces en probeer het te vormen en te bakken voordat het overrijst.
Meng 500 gram bloem en 325 gram water en doe daar 9 gram zout en slechts 0,5 gram gist toe. Meng alles losjes door elkaar en zet 8 uur afgedekt weg in de koelkast van maximaal 7°C.
Kneed het deeg 6 minuten met de hand of in de mixer. Laat het deeg 10 minuten rusten en verdeel het in porties van 200 gr. Bol het deeg op en laat het min.20 uur rijzen in de koelkast.
Van verse gist heb je bijna 3x zoveel nodig namelijk. Gangbaar gebruik van instant gist in brood is 1,4% van het meel/bloem gewicht. Dat is 7 gram instant gist op 500 gram bloem of meel. Is je gist vers dan gebruik je 4% van het bloemgewicht.
Als je je deeg tijdens het kneden te plakkerig vindt, dan heb je simpelweg niet lang genoeg gekneed. Je zal zien dat de plakkerigheid vanzelf verdwijnt als je gewoon blijft kneden. Je moet de bloem de kans geven om het water op te nemen. Duwen in plaats van scheuren > bij deeg kneden oefen je druk uit.