In de nieuwe campagne: 'bak goed, bak goudgeel', waarschuwt het Voedingscentrum dat de stof acrylamide voor een verhoogde kans op kanker kan zorgen. Acrylamide komt voor in zetmeelrijke producten zoals aardappelen en granen als deze worden verhit boven de 120 graden.
De belangrijkste reden om minder heet te frituren is dat er boven de 175 °C aanzienlijk meer acrylamide ontstaat. Als het vet en restanten van producten verbranden ontstaan er ook PAK's. Dit zijn schadelijke, kankerverwekkende stoffen.
Frituren helpt alleen niet om gezonder te eten, vertelt Astrid Postma, expert voeding en gezondheid van het Voedingscentrum. "Met frituren worden altijd meer calorieën toegevoegd. Neem bijvoorbeeld een gewone aardappel. Die bevat ongeveer 80 kilocalorieeën.
Gefrituurd voedsel is calorierijk en smaakt goed, waardoor een overconsumptie op de loer ligt. Daarnaast bevatten deze snacks – vooral als ze afkomstig zijn uit fastfoodrestaurants – vaak transvetten. Deze verhogen de slechte LDL-cholesterol en verlagen de goede cholesterol.
Behalve dat ossewit een heerlijke smaak geeft aan je frietjes, is het ook nog eens een stuk gezonder dan zonnebloemolie, waar nagenoeg alle friettenten in bakken. In plantaardige olie kun je eigenlijk maar 1 keer bakken, omdat deze na verhitting onstabiel wordt.
De winnaar: Kokosolie is de gezondste keuze voor frituren
Kokosolie is alles bij elkaar genomen de beste keus. Uit onderzoek blijkt dat zelfs na 8 uur continu frituren bij 180°C de kwaliteit niet afneemt (2). Meer dan 90% van de vetzuren in kokosolie zijn verzadigd, waardoor het zeer goed tegen verhitting kan.
Oude olie kan met zuurstof reageren en ranzig worden. Bovendien ontstaan er sneller schadelijke stoffen zoals PAK's. Als de frituurolie 5 tot 7 keer is gebruikt, is het advies de olie te vervangen. Dat geldt ook als er een sterke geur of smaak aan zit, het donker of stroperig wordt en gaat walmen of schuimen.
Een pizza lijkt gezond: in feite is het deeg met voedingsmiddelen als champignons, tomaat en kaas, gebakken in de oven. Maar vergis je niet. Een pizza bevat al snel zo'n 800 tot ruim 1000 calorieën. Juist die kaas maakt dat een pizza meer calorieën bevat dan een portie frieten.
Gezonder frituren in olie of vloeibaar frituurvet
Frituur in olie of vloeibaar frituurvet. Dit bevat minder verzadigde vetten en is gezonder dan vast vet. Hoe verser het vet, des te beter. Vervang frituurvet in elk geval als je het 4 tot 5 keer hebt gebruikt.
Van één portie patat per week word je niet dik. Als je gezond en gevarieerd eet, is het geen probleem om af en toe een frietje te eten.
“Door te frituren behoudt vis minder van zijn eigen vetzuren; die lossen op in het vet. zelfgebakken kabeljauw of een lekkerbek uit de oven of airfryer is daarom veel gezonder dan hetzelfde product uit de frituur.”
Het beste om in te bakken of te frituren is olie of zachte of vloeibare margarine uit een fles. Behalve vloeibaar frituurvet is gewone plantaardige olie, zoals zonnebloemolie en olijfolie, ook geschikt om in te frituren. Gebruik alleen geen 'extra vierge' olijfolie. Bij verhitting ontstaan ongezonde stoffen.
Zonnebloemolie is de betere grondstof voor frituurolie. Dat heeft vooral met de vetzuursamenstelling te maken. We onderscheiden in zonnebloemolie de normale versie en High Oleic zonnebloemolie. Die laatste soort is veel meer hittebestendig dan de gewone zonnebloemolie.
Acrylamide zit met name in aardappelproducten zoals friet/patat, chips, aardappelkroketten en gebakken aardappelen en ook in biscuits, (ontbijt)koek, crackers, (geroosterd) brood en koffie. Volwassenen krijgen gemiddeld de meeste acrylamide binnen via aardappelproducten en koffie.
Meestal moet je met het deksel open frituren, maar er bestaan ook frituurpannen die je met gesloten deksel kunt gebruiken. Heeft jouw frituurpan deze opties niet? Zet dan je frituurpan op het fornuis onder de afzuigkap. Zorg dan echter wel voor voldoende afstand tussen de frituurpan en de afzuigkap.
De friteuse moet uitgerust zijn met een betrouwbare en geijkte thermostaat. De temperatuur van de frituurolie mag niet hoger zijn dan 180°C (175°C wordt aanbevolen).
Het maakt de olie nog langer houdbaar en extra bestand tegen verhitting. Een groot nadeel van dit gedeeltelijke hardingsproces is dat het transvetten produceert. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat deze soort vetten erg ongezond zijn en het risico op hartaandoeningen kunnen verhogen (1).
Alle oliën bestaan uit een mengeling van onverzadigde en verzadigde vetten. ,,We noemen een olie gezond als die rijk is aan onverzadigde vetzuren. Oliesoorten met veel verzadigde vetten sorteren we in de categorie 'ongezond'”, legt hij uit. Hij raadt aan om vooral olijfolie, koolzaadolie en sojaboonolie te gebruiken.
Vast frituurvet wordt meestal gemaakt van plantaardige oliën of het wordt gemaakt van dierlijk vet, zoals rundvet. Vast frituurvet bevat meer verzadigde vetzuren dan vloeibaar frituurvet of olie. Vast frituurvet is in dozen verpakt, met daarin verschillende wikkels met blokken frituurvet.
Wat is gezonder pannenkoek of friet? Pannenkoeken zijn stukken vriendelijker voor de lijn dan bijvoorbeeld koffiekoeken, cake, donuts of frietjes. Die bevatten per 100 gram bijna de helft meer calorieën en vet. Een flensje bevat zelfs minder calorieën dan een boterham.
Volkorenbrood bevat veel vezels, maar ook vitamines en mineralen en blijft dus de voorkeur houden. Volkoren producten verlagen namelijk het risico op hartziekten en diabetes type 2. Vervang wit brood dan ook zoveel mogelijk door volkoren,- of bruinbrood om zoveel mogelijk gezondheidswinst op te leveren.
Filteren en verversen:
Filter het vet minimaal één keer per dag om kruimels en voedseldeeltjes te verwijderen. Omdat frituurvet door gebruik in kwaliteit achteruit gaat, moet het tijdig worden ververst. Gebruik daarbij een (digitale) frituurvetoliemeter om de kwaliteit van het frituurvet in de gaten te houden.
Hoe vaak maak je de frituurpan schoon? Elke keer als je het frituurvet vervangt, maak je de frituurpan schoon. Dit is ongeveer eens per 5 keer gebruiken. Als je de frituurpan hebt gebruikt maar daarna lange tijd niet van plan bent te gebruiken, maak 'm dan een keer extra schoon.
Frituurvet is ongebruikt ongeveer 6 maanden tot een jaar houdbaar. Bij frituren gebruik je je olie of vet vaak meer dan 1 keer. Let dan wel op een aantal gebruiksregels. Als je deze opvolgt gaan de kwaliteit en stabiliteit van het product minder snel achteruit.