De melkveebedrijven in de Kleiregio zijn het grootst met gemiddeld 67 ha cultuurgrond per bedrijf.In de Zandregio is de omvang van de bedrijven gemiddeld 56 ha per bedrijf en daarmee het kleinst van de vier grondsoortregio's in 2022.
In 2020 werd van het totale Nederlandse grondgebied (41.543 km²) 54% gebruikt door de landbouw (2.236.317 hectare). In 2019 bedroeg het aandeel van de landbouw in de economie van Nederland (het bruto binnenlands product of bbp) 1,4%; in 1995 was dat nog 2,8%.
Deze bedrijfsomvang is een goede afspiegeling van de gemiddelde bedrijfsomvang (ongeveer 60 ha) van de akkerbouwbedrijven in de Landbouwtelling (bedrijven > 25.000 euro Standaardopbrengst). De spreiding binnen deze groep is groot. De 10% grootste bedrijven heeft een gemiddelde omvang van ruim 190 ha in 2021.
Bijna de helft (49 procent) van het oppervlak van Nederland heeft in 2020 een agrarische bestemming. Dit bestaat vooral uit akkers en weilanden. De categorie bebouwd beslaat bijna 24 procent van het landoppervlak.
In 2016 hadden de Nederlandse land- tuinbouwbedrijven gezamenlijk 1,04 miljoen hectare cultuurgrond in eigendom. Ruim een derde van de bedrijven (38 procent) had niet meer dan 5 hectare in bezit, 3 procent bezat meer dan 75 hectare cultuurgrond.
De gemiddelde grootte van alle melkveebedrijven in Nederland is in 2022 met 61 ha hoger dan in het voorgaande jaar (2021: circa 59 ha). Met ingang van het jaar 2018 zijn een aantal melkveebedrijven gestopt vanwege de Subsidieregeling bedrijfsbeëindiging melkveehouderij.
Overheid heeft prominente positie
In een lijst van het Kadaster vinden we de driehonderd grootste grondbezitters van Nederland. Die bezitten samen 1,5 miljoen hectare, kortom: een derde van het land. De rest van het grondgebied is versnipperd over miljoenen kleine eigenaren: boeren, tuinders en huizenbezitters.
De gemiddelde agrarische grondprijs in Nederland is in het tweede kwartaal van 2023 uitgekomen op 73.600 euro per hectare (figuur 1). Dat is 7,3% lager dan in het eerste kwartaal van 2023 (79.400 euro per hectare), en vrijwel gelijk aan de gemiddelde grondprijs over heel 2022 van 73.400 euro per hectare.
Cultuurgrond, ook wel landbouwgrond of agrarische grond genoemd, is grond dat gebruikt mag worden voor akkerbouw of veeteelt. Grond met een agrarische bestemming mag door iedereen gebruikt worden voor land- en tuinbouwdoeleinden, bijvoorbeeld voor het telen van groente, fruit of andere gewassen.
80% van het landbouwareaal
Bijna 70% van het landbouwareaal wordt gebruikt om dieren te laten grazen, en nog eens 10% om gewassen te verbouwen die voor veevoer gebruikt worden.
In 2021 waren vier op de tien zelfstandige landbouwondernemers miljonair. Met name melkveehouders en boeren die granen of groenten telen waren vaak miljonair. Dat blijkt uit de jaarlijkse miljonairsmeting van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), die maandag werd gepubliceerd.
Ondanks dat de meeste grote bedrijven zich in het Noorden van het land bevinden, is het onbetwist grootste bedrijf nog steeds van de gebroeders Van Bakel uit Vredepeel. Stond de teller zes jaar geleden nog op 1.300 koeien; inmiddels staan er zo'n 2.250 in de Limburgse stallen.
Chinese melkveehouder: 9 miljoen hectare
De allergrootste agrarische grondbezitter is de Chinese melkveehouderij 'Mudanjiang City Mega Farm', dat in handen is van Russische en Chinese eigenaren. Er zou ruim 9 miljoen hectare bij het bedrijf behoren.
Het gemiddelde Nederlandse landbouwbedrijf genereert per jaar 51.000 euro aan inkomen. Daar komt nog eens 18.400 euro bij die buiten het bedrijf wordt verdiend, bijvoorbeeld door een parttime werkende partner. Overigens zijn de verschillen tussen bedrijven onderling en tussen verschillende sectoren zeer groot.
De gemiddelde agrarische grondprijs loopt in het 2e kwartaal van 2022 uiteen van € 53.300 in Fryslân tot € 142.700 per ha in Flevoland (kaart 1). In de overige provincies varieert de grondprijs in het 2e kwartaal van 2022 tussen € 65.000 (Utrecht) en € 82.900 per ha (Noord-Holland).
Het Rijk is nog altijd de grootste grondbezitter van Nederland, maar meer dan de helft van alle gronden is in bezit van particulieren. Dat blijkt uit een onderzoek van Elsevier en het Kadaster. Ongeveer een zevende van de 3,3 miljoen hectare Nederlandse grond is in handen van de rijksoverheid.
Landbouwgrond is geen bouwgrond en kan dus niet gebruikt worden om op te bouwen. Er is ook geen vergunningsaanvraag om van landbouwgrond bouwgrond te maken. Dat betekent dat je geen huizen, appartementen of uitbreidingen van woningen op landbouwgrond mag plaatsen.
Landbouwgrond mag door iedereen gebruikt worden voor landbouw en tuinbouw-doeleinden. Soms is het ook toegestaan om op de grond kleine objecten zoals een blokhut te plaatsen, dat is afhankelijk van de gemeente. Voor doeleinden zoals bebouwing is landbouwgrond niet geschikt tenzij het wijzigt naar bouwgrond.
Een relatief klein deel van ons grondgebied is bestemd voor bebouwing en wegen. Van de totale oppervlakte van Nederland is 54 procent (2,2 miljoen hectare) in gebruik als landbouwterrein, en 13 procent (0,5 miljoen hectare) als bebouwingnoot1 en verkeersterrein.
De gemiddelde prijs van grasland is in het 1e kwartaal van 2022 met 2,7% gedaald tot € 64.700 per ha (figuur 1). Dat is 2,4% meer dan de gemiddelde prijs van grasland over heel 2021 van € 63.200 per ha. De gemiddelde prijs van snijmaisland is in het 1e kwartaal van 20202 met 6,6% gestegen tot € 71.400 per ha.
De gemiddelde prijs van grasland nam in het vierde kwartaal met 8% toe tot 64.800 euro per ha. Over heel 2021 noteert grasland een gemiddelde prijs van 62.000 euro per ha, 6,2% meer dan in 2020 (58.400 euro per ha).
De gemiddelde prijs van pure landbouwgrond ligt in Nederland rond de € 7,5 per m2.
Er zijn allerlei oorzaken voor de verslechterende bodemkwaliteit, maar de intensieve landbouw is de belangrijkste. Die gebruikt veel mest om gewassen hard te laten groeien. Maar daarvoor moeten boeren ook veel ploegen, ontwateren, landbouwgif spuiten, en rijden met zware machines.
In principe loopt je tuin namelijk door tot het middelpunt van de aarde. Dat meldt een woordvoerder van het kadaster: 'Volgens artikel 20 van het Burgerlijk Wetboek omvat het eigendom van grond voor zover de wet niet anders bepaalt: 'de bovengrond en de daaronder zich bevindende aardlagen'.
Na Canada en Rusland is Amerika met in totaal 2,4 miljard hectare landmassa of 9.826.675 vierkante kilometer oppervlakte het grootste land ter wereld. Het beslaat zo'n 11,5 procent van de planeet. Ter vergelijking: België is ruim 30.000 vierkante kilometer groot en staat op de 139ste plaats qua oppervlakte.