Een dode of uitgedoofde vulkaan is een vulkaan waarvan wetenschappers hebben vastgesteld dat de kans op nieuwe erupties (vrijwel) afwezig is. Het zijn vulkanen waarbij de aardkorst in de loop der tijd dusdanig is dichtgegroeid dat er geen magma meer doorheen kan komen.
Slapend of dood? Vulkanen kunnen tussen de uitbarstingen jarenlang en zelfs eeuwenlang slapen. In zo'n rustperiode borrelen soms vulkanische gassen op uit het afkoelende magma onder de vulkaan.
De Vesuvius is sinds 1944 in diepe slaap, maar blijft ontzagwekkend. De vulkaan Campi Flegrei ('Brandende Velden') is geen berg, al vijfhonderd jaar niet uitgebarsten en dus onopvallender en onbekender.
Vulkaangebied bij Melbourne. In het zuidoosten van Australië ligt het vulkanisch gebied de Newer Volcanics Province, waar de laatste activiteit alweer 5000 jaar geleden was.
Hoe lang de vulkaan lava zal blijven spuwen, is onduidelijk. "Er is niemand die kan voorspellen hoe lang dit zal duren. De gemiddelde tijd van zo'n uitbarsting is ongeveer zeventig dagen, maar daar zit een hele grote spreiding omheen. Het kan dus ook een paar dagen duren, of een paar jaar.
Een vulkaan heeft eigenlijk drie 'standen': dood, slapend en actief. Een dode vulkaan zal niet meer uitbarsten. Een slapende vulkaan is soms duizenden jaren niet meer uitgebarsten, maar kan altijd weer 'wakker worden'.
Vloeibare lava kan temperaturen tot 1500 °C bereiken. Vooral de vulkaan Kilauea in Hawaï staat bekend om zijn gloeiend hete lava. De meeste lavastromen zijn echter 800 tot 1100 °C, en de vulkaan Ol Doinyo Lengai in Tanzania produceert de 'koudste' lava ter wereld van circa 500 °C.
Diep in de zee
Deze dode vulkaan bevindt zich in de Waddenzee ruim 2 km onder het aardoppverlak. Deze vulkaan is inmiddels al 160 miljoen jaar niet actie. Ook in de landen rondom ons land komen geen werkende vulkanen voor. Heel vroeger had Nederland wel een werkende vulkaan.
Sinds 2010 maken de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) deel uit van Nederland. De twee vulkanen daar, de Quill op Sint Eustatius en de Mount Scenery op Saba, waren de reden dat het KNMI De Zeeuw heeft aangesteld als vulkanoloog.
De uitbarsting zal tot een einde komen, niet wanneer de magmakamer leeg is, maar wanneer het systeem opnieuw stabiel is. Dit betekent dat genoeg magma en/of gas is uitgebarst om de druk in de magmakamer te verminderen. Als de druk vermindert, zal de bewegingsnelheid van het magma in de vulkaanpijp of -spleet verlagen.
Maar het verder afkoelen van een dikke lavastroom kan heel lang duren. Bedenk dat lava een temperatuur heeft van ongeveer 1000°C, soms wat minder soms wat meer. Berekeningen hebben aangetoond na een uur de korst van de lavastroom al afgekoeld is tot ongeveer 400°C; dat is met een tempo van ongeveer 15°C per minuut.
Mount Merapi staat hoog op de lijst van gevaarlijkste vulkanen ter wereld. Niet alleen omwille van de grote activiteit van de vulkaan, maar ook omdat de grote stad Yogyakarta dicht in de buurt ligt. Yogyakarta telt meer dan een half miljoen inwoners.
Het magma wordt naar de opening van de vulkaankrater geperst via een grote pijp. Als het magma aan de oppervlakte komt, heet het lava. De vloeibare lava stroomt over de hellingen van de vulkaan. Als lava afkoelt, stolt het tot harde blokken steen bijna zwart van kleur.
De Mauna Loa is nu weer de grootste geïsoleerde vulkaan op aarde.
Chili staat met meer dan 1500 vulkanen op de zesde plek van de lijst omtrent landen met de meeste vulkanen wereldwijd (2017) na de Verenigde Staten, Rusland, Indonesië, IJsland en Japan.
Wereldwijd zijn er circa 1500 vulkanen die geologisch gezien als actief worden beschouwd. Met 'actief' bedoelen vulkanologen dat ze in de afgelopen tienduizend jaar ten minste een keer uitgebarsten zijn. Iets meer dan een derde van deze vulkanen is in de afgelopen tweeduizend jaar uitgebarsten.
Lange tijd heeft men gedacht dat dit magma uit de aardmantel afkomstig was. Er zijn nu echter aanwijzingen dat dit materiaal uit een tot nu toe voor onmogelijk gehouden diepte komt: het grensvlak tussen aardmantel en kern, zo'n 3000 km diep.
De meeste vulkanen ontstaan aan de grenzen van de aardplaten. Waar die platen tegen elkaar botsen, of juist uit elkaar bewegen, kan gesmolten gesteente (magma) naar het aardoppervlak stromen. Diep in de aarde zijn de temperaturen extreem hoog, waardoor er magma en gassen naar boven worden gedrukt.
De Etna: 3323 meter hoog is ie. Het is de grootste en meest actieve vulkaan van Europa en dat betekent, dat ie regelmatig uitbarst. Het is ook de hoogste berg van het eiland waarop ie staat: Sicilië.
In plaats van betonblokken stelt hij voor bassins te plaatsen die fungeren als mallen. Waar hete lava in stroomt en ijzersterke muren uitkomen zodra de lava is gestold. Die kunnen direct gebruikt worden om het getroffen gebied op te bouwen. Zoals bij koekhuisjes passen de verschillende delen in elkaar.
Zo kan nieuw land worden gevormd door lava, hierdoor zijn bijvoorbeeld de Hawaïaanse eilanden in de Grote Oceaan ontstaan. Verder is afgekoelde lava – na enige eeuwen van verwering – zeer vruchtbaar en kan daarom goed gebruikt worden als landbouwgrond.
De Galápagoseilanden zijn beroemd om hun unieke reptielen, van reuzenschildpadden tot zeeleguanen die op rotsen langs de kust leven. Maar nu hebben wetenschappers laten weten dat ze drie nieuwe gekkosoorten aan de lijst kunnen toevoegen – en één ervan leeft op een vulkaan.
Dit zijn bijvoorbeeld sommige metalen, zoals staal en titanium en kristallen van kwarts of zirkoon.
Het magma heeft een temperatuur van meer dan 1000 graden Celsius. Op zwakke plekken in de aardkorst, kan dit magma naar boven komen. Hier kan een vulkaan ontstaan. Als magma uit een vulkaan komt, noemen we het lava.
In principe is er bijna geen lava op de aarde. Lava ontstaat namelijk pas wanneer magma het aardoppervlak bereikt. Magma zit vooral onder de aardkorst in de aardmantel. Maar slechts een klein deel van de aardmantel bestaat uit magma.