Waarneembare universum Dankzij de uitdijing kunnen we in theorie zelfs nog veel verder het heelal in kijken. De maximale afstand die een lichtstraal of een ander signaal sinds de oerknal kan hebben afgelegd, is zo'n 46,5 miljard lichtjaar. In dat kader spreken astronomen ook wel van het 'waarneembare universum'.
Het waarneembare heelal is maar een deel van het geheel. Wij kunnen niet verder kijken dan een kleine 14 miljard lichtjaar, omdat het licht van verder weg gelegen delen in het heelal sinds de oerknal nog niet voldoende tijd heeft gehad om de aarde te bereiken.
Met een roodverschuiving van 6,2 is het de verste individuele ster ooit gezien. Het object wordt een belangrijk doelwit voor de NASA/ESA/CSA James Webb Space Telescope in het eerste jaar van zijn bestaan. Deze vondst is een enorme sprong terug in de tijd in vergelijking met de vorige recordster.
De meeste sterren die je 's nachts met het blote oog aan de hemel ziet staan, bevinden zich op afstanden van tientallen of honderden lichtjaren. Dat wil zeggen dat het licht van die sterren er tientallen of honderden jaren over doet om op aarde aan te komen.
Een lichtjaar is de afstand die licht in een jaar kan reizen - dat is ongeveer 9 460 000 000 000 kilometer! Licht heeft ongeveer 4,2 jaar nodig om de afstand naar de dichtstbijzijnde ster buiten ons zonnestelsel te overbruggen, daarom zeggen sterrenkundigen dat Proxima Centauri 4,2 lichtjaren van ons is verwijderd.
Sterrenkijken is terugkijken in de tijd. Als een ster op twintig lichtjaar van de aarde staat, dan zie je hem zoals hij er twintig jaar geleden bijstond. Het sterlicht heeft er immers twintig jaar over gedaan om jouw ogen binnen te komen.
Op 4,5 miljard kilometer afstand van de zon vind je de planeet Neptunus. Deze gigantische, ijzige planeet is vanaf de zon gezien de achtste planeet in ons sterrenstelsel en de planeet die het verste van de aarde afstaat.
Een ster is een bolvormig hemellichaam bestaande uit lichtgevend plasma met daarin voornamelijk (ongeveer 72% van de massa) waterstof en daarnaast ongeveer 26% helium. In sterren is de druk en temperatuur van de inwendige gasconcentratie zo hoog dat er kernfusiereacties plaatsvinden.
Het sterrenstelsel HD1 lijkt op zo'n 33,4 miljard lichtjaar afstand van de aarde te staan. Daarmee zou dit het verste object zijn dat ooit is gezien. De extreme helderheid ervan stelt astronomen voor een raadsel. Het sterrenstelsel HD1 is mogelijk het verste object dat astronomen ooit hebben ontdekt.
Vervolgens hebben we de dichtheid van ons heelal nodig: 8,64 miljardste van een miljardste van een miljardste (ofwel 8,64 maal 10^-27) kilogram per kubieke meter. Vermenigvuldigen we deze dichtheid met het eerdergenoemde volume, dan blijkt dat het waarneembare heelal 3,5 maal 10^54 kilogram 'weegt'.
Volgens sommige astronomen bevat het heelal (minstens) 2000 miljard melkwegstelsels. Dat is een 2 met twaalf nullen. Eén van die sterrenstelsels, onze eigen Melkweg, zou een diameter hebben van 200.000 lichtjaar.
Maar omdat alles beweegt, is snelheid relatief. De aarde draait met 107 duizend kilometer per uur om de zon en de zon met 828 duizend kilometer per uur om het centrum van de Melkweg. Als je nog verder uitzoomt blijkt dat ons hele sterrenstelsel zich met zo'n 2,16 miljoen kilometer per uur door het heelal voortraast.
Doordat de lichtsnelheid in vacuüm per definitie exact gelijk is aan 299 792 458 meter per seconde is een lichtjaar exact gelijk aan 9 460 730 472 580 800 meter, dus afgerond 9461 biljoen meter ofwel 9,46 biljoen kilometer.
De grens van het waarneembare heelal ligt dan dus op 50 miljard lichtjaar (een beetje meer, doordat het heelal intussen nog uitdijt). Die grens van 46 miljard lichtjaar om ons heen is dus de grens van het zichtbare heelal (niet de grens van het hele heelal).
Hierdoor heeft het zichtbare universum een doorsnee van circa 90 miljard lichtjaar. Toch is het heelal minimaal 250 keer groter, zo blijkt uit een nieuwe wiskundige berekening. Het zichtbare universum heeft een doorsnee van 90 miljard lichtjaar.
Sterren kunnen inderdaad min of meer sterven. Sterren geven licht door kernreacties binnenin de ster. Als het gas binnenin de ster verbruikt is zal de ster langzaam uitdoven. Dit duurt echter miljoenen tot miljarden jaren, dus dat kunnen wij mensen nooit zien gebeuren.
Sterren worden geboren uit samentrekkende gas- en stofwolken. In zo'n wolk vormt zich eerst een min of meer bolvormige verdichting (een zogeheten globule), die uiteindelijk ineenstort tot een echte ster.
Het heelal is niet te koop. Het is van iedereen. Je kan geen ster kopen of er je naam aan geven.
Op volgorde zijn dit: Mercurius, Venus, aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus.
De planeten blijven in een mooie baan om de zon heen omdat ze vastgehouden worden door de aantrekkingskracht van de zon. Doordat de aarde om de zon heen draait en vastgehouden wordt door de aantrekkingskracht valt de aarde niet naar beneden.
De ster met de grootste schijnbare helderheid (afgezien van de zon!) is Sirius, de hoofdster in het sterrenbeeld Grote Hond. Sirius is vooral in de wintermaanden goed zichtbaar. Hij staat linksonder het opvallende wintersterrenbeeld Orion.
Als een lichtstraal door die trillende lucht gaat, wordt het licht ietwat gebroken. Het resultaat is een fonkelende ster. Het licht van een ster die laag boven de horizon staat, moet een langere weg door de dampkring afleggen. Daarom zullen die sterren meer flikkeren.
Over Algol
Op dit moment kun je de ster Algol 's nachts zien knipperen. Elke 69 uur daalt zijn helderheid tot slechts 30 procent van zijn normale niveau, en tien uur later is hij weer op vol vermogen. De naam Algol betekent 'demon' in het Oudarabisch en zijn gedrag houdt astronomen al bezig sinds de oudheid.