De lucht ziet er dreigend uit, de wind waait steeds harder en dan is daar ineens een flits. Het rommelt, onweer en bliksem. Ongeveer 200.000 keer per jaar slaat in Nederland de bliksem in.
De kans dat je geraakt wordt door de bliksem is gemiddeld 1 op 2 miljoen. In gebieden met veel onweer (bijv. de tropen) is de kans groter. In Nederland worden gemiddeld 10 mensen per jaar getroffen voor blikseminslag, waarvan er gemiddeld 5 het niet overleven.
Op de hele wereld zijn er altijd zo'n 2000 onweersbuien. Elke seconde schiet er wel ergens een bliksemschicht uit de lucht. Er is een man in Amerika die al zeven keer door de bliksem is getroffen. De bliksem slaat ongeveer 100.000 keer per jaar ergens in.
De bliksem kiest de gemakkelijkste weg en slaat in waar het elektrische veld het grootst is. Zo goed als alles geleidt stroom beter dan de lucht, dus slaat de bliksem vaak in op het hoogste punt. Ook ijzeren constructies geleiden erg goed en trekken dus de bliksem aan.
Als de bliksem thuis inslaat kan er brand ontstaan. Het is daarom belangrijk om je woning te beveiligen met rookmelders. De meeste schades worden veroorzaakt door overspanning (inductie). De bliksem slaat dan niet direct op je woning in, maar bijvoorbeeld in een boom in de buurt.
Trek de stekkers uit de stopcontacten en ontkoppel de kabel van radio en televisie. Sta niet te dicht bij de schouw. Beter ook geen bad of douche nemen en kranen, en radiatoren en wasmachines niet aanraken. En zorg vooral voor een backup van al je computergegevens!
Het lijkt een klassiek fabeltje, maar het is toch echt waar: vermijd contact met stromend water. Slaat de bliksem dichtbij in, dan zoekt de stroom een uitweg langs leidingen. Dus niet alleen een douche en een bad kunnen gevaarlijk zijn, of kranen in het algemeen, maar ook radiatoren. Fietsen.
Houd ramen en deuren gesloten, bliksem wordt aangetrokken door tocht. Blijf uit de buurt van koperen leidingen en elektrische kabels. Haal alle stekkers uit het stopcontact (dus niet bellen met een telefoon die in het stopcontact zit). Ga niet douchen of in bad, vermijd bij voorkeur contact met stromend water.
Ga naar binnen als het onweert
Binnenshuis is de veiligste plek. Maar als je geen stevig gebouw in de buurt hebt, kun je je toevlucht ook zoeken in een afgesloten auto. De kooivormige autoconstructie van geleidend materiaal werkt als een zogeheten 'Kooi van Faraday'.
Volgens Buienradar werd die veroorzaakt door 'de gevaarlijkste soort bliksem ter wereld'. Uit een analyse blijkt dat de bliksem een ontzettend hoog ampère had: 267.000. Dat is dichtbij het maximum van 300.000 ampère voor dit soort bliksems en tien keer zoveel als een normale blikseminslag.
Vrijwel alle dingen geleiden stroom beter dan lucht dat doet. Daarom zal de bliksem bij voorkeur via bijvoorbeeld bomen en hoge gebouwen stromen. Ook ijzeren hekwerken zijn goede geleiders. De blikseminslag veroorzaakt echter ook een gevaar door het potentiaalverschil in de grond.
Door de grote kracht van de bliksemstraal is er nog geen bestaand apparaat die dit op kan vangen en om kan zetten in bruikbare stroom. Er zijn dus geen batterijen of accu's die de stroom op kunnen slaan, omdat de kracht van de spanningspiek veel te groot is.
Haal dus altijd gelijk de stekkers van alle elektrische apparatuur uit het stopcontact als het onweert. Zelfs de oplader van uw mobiele telefoon. Blikseminslag kan er namelijk voor zorgen dat alle stoppen doorslaan en dat de apparaten onherstelbare schade oplopen.
Hoewel Roy Sullivan het tegendeel doet vermoeden is de kans om door een bliksem geraakt te worden eerder klein — ongeveer één op drie miljoen per jaar. En mocht de bliksem dan toch rechtstreeks inslaan, heb je een kans van twee op drie om dit te overleven.
Haal stekkers van televisies en laptops uit het stopcontact
Elektrische apparaten als televisies, laptops en smartphones gaan bij een blikseminslag vrijwel altijd kapot. Trek daarom zo snel mogelijk de stekkers van al deze apparaten uit het stopcontact. En vergeet ook de internetkabels niet.
Douchen. Het lijkt een klassiek fabeltje, maar het is toch echt waar: vermijd contact met stromend water. Slaat de bliksem dichtbij in, dan zoekt de stroom een uitweg langs leidingen. Dus niet alleen een douche en een bad kunnen gevaarlijk zijn, of kranen in het algemeen, maar ook radiatoren.
Je vermijdt best alle contact met stromend water. Dus: niet douchen, geen bad nemen, je handen niet wassen en de afwas of handwas moeten ook maar even wachten. Water is een uitstekende geleider voor stroom, vandaar.
Het advies is niet meer mobiel te bellen tijdens het onweer. Mobieltjes lijken volgens de natuurkunde geen bliksems aan te trekken, maar maken de gevolgen van een inslag wel erger. “Vijftienjarig meisje ernstig gewond door blikseminslag tijdens mobiel bellen”, meldden de kranten vorig jaar.
Donder wordt veroorzaakt doordat de lucht die direct grenst aan de bliksemschicht plotseling zeer sterk wordt verwarmd en daardoor zeer snel uitzet. Deze uitzetting veroorzaakt een geluidsgolf. Het geluid van de donder legt in drie seconden een afstand van ongeveer één kilometer af.
Hoewel de banden van de fiets van rubber zijn, en rubber geleidt niet, is fietsen sterk af te raden. Sterker nog, zit u op de fiets en gaat het onweren, zet dan de fiets ergens neer en ga lopend verder. Dit geldt ook voor de brommer, motor en e-bike.
Tel het aantal seconden tussen bliksemflits en donder. Zo weet je hoe ver het onweer bij je vandaan is: 1 seconde komt overeen met een afstand van ongeveer 300 meter. Tel je minder dan 10 seconden, dan is het onweer gevaarlijk dichtbij.
Het Europees grondgebied krijgt gemiddeld 350 dagen per jaar te maken met bliksem. Dat wil zeggen dat er elke dag wel ergens in Europa een blikseminslag is. Augustus blijft in West-Europa de maand met de meeste blikseminslagen.
"Voorafgaand aan onweer kan er sprake zijn van warm, drukkend en vochtig weer. Dan kunnen bacteriën zich snel vermeerderen", legt Van der Heijden uit. "Dan wordt soep of welk ander gerecht zuur. Het is heel belangrijk om dingen snel af te koelen als je kookt en niet te lang bij warm weer te laten staan.
Ga niet languit op de grond liggen als het onweert. Helemaal juist. Als de bliksem vlakbij inslaat, loop je namelijk het risico dat je in de wegvloeiende bliksemstroom ligt. Ga op je hurken zitten, voeten tegen elkaar aan.