Uitzaaiingen komen doorgaans later in beeld, vaak pas jaren nadat de primaire tumor behandeld is. Maar dat wil niet zeggen dat uitzaaiingen bij die eerste behandeling geen rol spelen. Integendeel, het belangrijkste doel van die behandeling is juist het voorkomen van uitzaaiingen.
Bij uitgezaaide kanker is genezing meestal niet meer mogelijk. Dit heeft effect op de overleving. Bij mensen met uitzaaiingen is de gemiddelde overleving na 5 jaar ongeveer 15%. Bij mensen met kanker zonder uitzaaiingen is de overleving na 5 jaar een stuk hoger: 75%.
Een patiënt kan genezen worden verklaard als er na vijf jaar geen nieuwe tumor wordt gevonden.Voor sommige tumoren geldt een langere termijn, vaak dan 10 jaar. Het is in ieder geval wel duidelijk dat des te langer er geen uitzaaiingen worden aangetroffen, des te beter de prognose is.
Benauwdheid, kortademigheid en hoesten. Extreme vermoeidheid, die alleen maar erger wordt. Hevige hoofdpijn, soms gepaard met misselijkheid en braken. Tintelingen, een doof gevoel of helemaal geen gevoel in armen en benen.
Uitzaaiingen of verspreiding
Via het bloedvaten- en lymfestelsel kan de ziekte zich snel naar andere plaatsen in het lichaam verspreiden. Dit heet niet uitzaaien, maar verspreiden.
Alvleesklierkanker heeft de slechtste overlevingscijfers van alle soorten kanker in Nederland. Het is bovendien de enige kankersoort waarbij de overleving in afgelopen decennia niet of nauwelijks is verbeterd.
Het hangt bijvoorbeeld af van hoeveel uitzaaiingen u heeft en hoe groot ze zijn. Als u in verschillende organen uitzaaiingen heeft, kunt u meestal niet genezen. U kunt ook kiezen om geen behandeling te krijgen die kans geeft om te genezen. U kunt dan wel behandelingen krijgen tegen uw klachten.
Wanneer u darmkanker, borstkanker, longkanker of huidkanker heeft (gehad), dan bestaat de kans dat u uitzaaiingen in de lever krijgt. Ongeveer de helft van de patiënten met dikkedarmkanker of endeldarmkanker ontwikkelt levermetastasen.
Wanneer de uitzaaiingen op grote afstand van de oorspronkelijke tumor ontstaan, heet dat uitzaaiingen op afstand. Bij uitzaaiingen in andere organen is genezing vaak niet meer mogelijk. De behandeling richt zich op het remmen van de ziekte en/of het verminderen van klachten.
Soort borstkanker
Sommige soorten borstkanker zaaien sneller uit dan andere. Bij triple-negatieve borstkanker is er een groter risico op uitzaaiingen dan bij hormoongevoelige borstkanker. Je arts kan je vertellen wat voor soort borstkanker je hebt en hoe groot het risico op uitzaaiingen is.
Chemotherapie na de operatie kan het risico op uitzaaiingen met ongeveer een derde verminderen. Artsen schatten het risico op uitzaaiingen in op basis van: Het stadium van de borstkanker.
Bij één op de vijf patiënten zaait de borstkanker later alsnog uit, dit gebeurt vaak pas jaren na het ontdekken en behandelen van de oorspronkelijke tumor. De kans dat uitzaaiingen ontstaan, verschilt per persoon. Bepaalde factoren geven wel een groter risico op uitzaaiingen.
Borderline-tumoren
De tumor kan op een agressieve manier groeien, maar zaait niet vaak uit. Een eierstoktumor of een wekedelensarcoom kunnen borderline-tumoren zijn.
Voor patiënten met uitgezaaide kanker kan leven en dood dicht bij elkaar liggen. Er is soms een kans op genezing en soms een mogelijkheid om met (innovatieve) behandeling nog vele jaren te leven. Maar als een behandeling niet aanslaat kan het ook snel aflopen.
Het stadium van de ziekte is bepalend voor de behandeling en prognose van deze patiënten. Een jaar na diagnose is nog maar 22% van de patiënten met stadium IV longkanker nog in leven en na vijf jaar is dat gedaald naar 3%.
Maar de overlevingskansen verschillen sterk per soort kanker. Zo hebben patiënten met borst-, prostaat- of huidkanker goede overlevingskansen (rond de 90%). Maar voor bijvoorbeeld patiënten met long- of alvleesklierkanker is de 5-jaarsoverleving veel slechter: voor longkanker 25% en bij alvleesklierkanker maar 5%.
Omdat er uitzaaiingen zijn of omdat de kanker groeit in andere organen of de bloedvaten. Dan kan de chirurg de tumor meestal niet makkelijk weghalen. Als de arts tijdens de operatie uitzaaiingen ontdekt, kan de tumor ook niet verwijderd worden.
De meeste pijn ontstaat als er sprake is van uitzaaiingen. Naast lichamelijke oorzaken spelen ook emoties een rol bij de beleving van pijn.
Jaarlijks overlijden meer dan 10.000 mensen in Nederland aan longkanker. De helft van de gevallen wordt pas ontdekt als er uitzaaiingen op afstand zijn. Door late diagnose is een operatie niet meer mogelijk en is de kans op overleving klein. De 5-jaarsoverleving van deze patiënten in stadium 4 is slechts drie procent.
Veelvoorkomende lichamelijke klachten van mensen met kanker in de terminale fase zijn pijn, misselijkheid/braken, vermoeidheid, anorexie (gebrek aan eetlust) en obstipatie. Pijn komt bij 70-90 procent van de kankerpatiënten voor, anorexie bij 40-80 procent.
Algehele zwakte en vermoeidheid. Jeuk en geelzucht (het geel zien van de huid en het oogwit)Vochtophoping in de buik (ascites)Spontane bloedingen door stollingsstoornissen.
Lange tijd hoesten is vaak de eerste klacht bij longkanker.Andere klachten die u kunt krijgen: bloed ophoesten, moe zijn, geen zin in eten en afvallen als u dat niet wilt. Longkanker komt vaak door lang en veel roken. Soms ontstaat het bij mensen die nooit gerookt hebben.
Ook om uitzaaiingen vast te stellen, volstaat een bloedonderzoek alleen dus niet. Wat vertellen bloedtesten wel? Ze geven artsen een aanwijzing over wat er in je lichaam gebeurt en hoe goed je organen werken. Een abnormale waarde van een bepaalde stof kan een teken zijn van een kanker of de terugkeer van een kanker.
Wanneer de uitzaaiingen beperkt zijn tot de hals is behandeling en genezing meestal nog mogelijk. Indien lymfekliermetastasen in de hals niet behandeld worden, kunnen ze verder uitgroeien. Uiteindelijk zijn ze dan niet behandelbaar meer, of er vindt uitzaaiing plaats naar de rest van het lichaam.
Uitzaaiingen in de botten
Bij 85% van de patiënten met uitgezaaide borstkanker, zitten de metastasen in de botten. Het gebeurt vaak dat de uitzaaiingen langere tijd alleen in de botten zitten en zich later pas verspreiden naar andere plekken in het lichaam. Hier kun je meer lezen over uitzaaiingen in de botten.