Het woord puberteit stamt af van het Latijnse pubes (schaamhaar) en pubertas: de tijd dat een jongere zich ontwikkelt tot volwassene. Dit is de periode tussen het 11e en het 18e jaar. De puber is geen kind meer, maar ook nog niet volwassen.
Bij 95 procent van de kinderen is de puberteit voltooid als ze 17 of 18 jaar zijn. Bij jongens verandert daarna nog de haarverdeling (gezicht, borsthaar). Ook kunnen acne-problemen langer blijven bestaan.
Bij jongens start de puberteit ergens tussen de 9 en 13 jaar, het gemiddelde is rond de 11,5 jaar. Bij jongens houdt het begin van de puberteit in dat het schaamhaar en de uitwendige genitalia (de ballen) gaan groeien. De groeispurt komt 1 tot 2 jaar na deze ontwikkelingen.
Een tiener is een persoon die, strikt genomen, een leeftijd heeft tussen de tien en negentien jaar. Doorgaans wordt hiermee een puber bedoeld.
Meestal merk je dat je in de puberteit zit als je lichaam verandert. Je groeit ineens sneller, je krijgt oksel- en schaamhaar en meisjes worden voor het eerst ongesteld. Allemaal heel gewoon en niets om je voor te schamen. Toch is het helemaal niet gek dat je je niet prettig voelt bij al die veranderingen.
Er is een lichamelijke ontwikkelingsstoornis waarbij een kind veel eerder dan normaal in de puberteit komt: pubertas praecox. Een meisje ontwikkelt dan bijvoorbeeld al voor haar achtste jaar schaamhaar en borsten. Ook kan ze veel te vroeg beginnen met menstrueren. Bij jongens ligt de grens op de leeftijd van 9 jaar.
In deze leeftijdsfase leren kinderen steeds beter zelfstandig te werken en zelf problemen op te lossen. Daarnaast wordt hun blik op de wereld steeds ruimer. Ze hebben veel interesse in en betrokkenheid bij wereldse problemen, zoals milieu, dierenleed en oorlogen.
Cognitieve ontwikkeling:
Lezen en schrijven gaat nu steeds beter, terwijl rekenen moeilijker begint te lijken. Je kind lijkt steeds geïnteresseerder in hoe je met geld om moet gaan, of wil voor iets sparen of beseft hoe duur sommige dingen kunnen zijn.
In het alledaagse spraakgebruik spreekt men tot een leeftijd van 12 à 14 jaar van 'kinderen' en daarna van 'jongere', 'tiener' of 'puber'. In de ontwikkelingspsychologie spreekt men niet meer van 'pubers' en 'puberteit' maar van 'adolescenten' en 'adolescentie'.
Een kind van 9 jaar eist zelfstandigheid op en zet jou aan de zijlijn, maar tegelijkertijd is hij nog jong en vraagt hij geborgenheid en veiligheid. In de klas gaat het nu erg om jongens tegenover meisjes. Er wordt bijgehouden wie op wie is. Wat zo'n verkering inhoudt, weten negenjarigen soms nog niet eens.
Bij de 15-18 jarigen is dit percentage bijna verdubbeld. Van de 18-jarige jongens geeft 92% aan te masturberen, van de meiden is dat 66%. De gemiddelde leeftijd waarop jongens voor het eerst masturberen, is 13,5 jaar, de meiden beginnen gemiddeld met 14,6 jaar.
Vanaf 10 jaar tot aan de puberteit gaat 30 tot 40 procent van de jongens masturberen. Samen masturberen kan een manier zijn om te ervaren welke vormen van vrijen en seks men als het prettigst ervaart.
Zo is één uur voor de meeste veertien- en vijftienjarigen een heel acceptabele tijd en gaan oudere tieners minstens tot twee á drie uur uit (zie tabel). Die tijd wordt doorgaans (47 procent) in overleg met het kind vastgesteld volgens de 'schippermethode': onderhandelen en een beetje water bij de wijn doen.
Gedrag bij een puber van 13-16 jaar
Ze ontwikkelen een eigen persoonlijkheid. Ze gaan zich ook losmaken van en afzetten tegen de ouders. Ze kunnen zich ook onzeker voelen en onbegrepen. Voor ouders is het lastig om zich in hen in te leven en hen te begrijpen, maar pubers hebben eigenlijk veel aan hun hoofd.
Een kind mag vanaf zijn 12e verjaardag dus niet zelf kiezen waar hij/zij gaat wonen of hoe vaak hij/zij naar de andere ouder gaat. Pas vanaf het moment dat een kind volwassen is, vanaf zijn/haar 18e verjaardag, mag een kind zelf keuzes maken.
Voor kinderen van 11 tot 12 jaar is dit tussen 20.30 uur en 21.00 uur. "Maar tussen klasgenootjes onderling zitten soms grote verschillen. Een belangrijke vraag voor oudere kinderen is bijvoorbeeld wie The Voice of Wie Is De Mol mag afkijken", zegt Hilde Tholen, hoofdredacteur van tijdschrift Ouders van Nu.
7-8 jaar: 19.30 - 20.00 uur. 9-10 jaar: 20.00 - 20.30 uur. 11-12 jaar: 21.00 uur. 12-13 jaar: 21.00 - 21.30 uur.
Morele ontwikkeling
Vanaf 10 jaar komen de kinderen in de fase van moreel relativisme. Regels worden gerelativeerd naar omstandigheden en situatie. Kinderen kunnen hun eigen verantwoordelijkheid in gaan zien in het naleven van waarden en normen ongeacht wat anderen daarvan vinden. Hierbij moeten ze wel geholpen worden.
Je kind wil juist weten of zijn vrienden erheen gaan, of er aan muziek, theater of sport wordt gedaan, hoe streng ze zijn en of er een frisdrank-automaat is. Hij zal steeds volwassener argumenten aandragen voor zijn mening. Dat gebeurt nu in allerlei situaties en soms haalt hij daarmee jouw argumenten onderuit.
Lichamelijke/motorische ontwikkeling
Kinderen van 10 jaar kunnen in de prepuberteit komen. Dat laat zich bijvoorbeeld zien door een groeispurt; meisjes worden nu langer dan jongens en hebben soms al wat geslachtskenmerken. Sommige meisjes krijgen bijvoorbeeld opgezwollen tepels. Sommige kinderen plassen (weer) in bed.
De puberteit begint met een groeispurt tussen de 5 en 6 cm en de tepels beginnen voller te worden bij meisjes rond de 8-10 jaar (bij jongens start de puberteit iets later, rond 9-11 jaar). Vanaf ongeveer 11 jaar begint de areola (huid rond de tepels) vorm te krijgen en begint er schaamhaar te groeien.
12-15 jaar: tussen 21:00 uur en 21:30 uur. 15-17 jaar: tussen 21:30 uur en 22:00 uur. 17-18 jaar: tussen 22:00 uur en 23:00 uur.
Het loslaten van je pubers door hem op te geven is geen optie. Wat werkelijk helpt is je puber uit te dagen de volwassen band aan te gaan vanuit een andere manier leiding geven aan het proces van volwassen worden. Jij hebt de taak eerst vertrouwen te geven en je kind mag bewijzen dat hij het aankan.