Nederland is een constitutionele monarchie. Dat betekent dat de positie van de Koning in de Grondwet staat, ook wel constitutie genoemd. In de Grondwet staat dat de Koning samen met de ministers de regering vormt. De Koning is het staatshoofd van het Koninkrijk der Nederlanden.
Politiek is Nederland sinds de grondwetsherziening van 1848 een parlementaire democratie met een constitutionele monarchie, een staatsvorm waarbij de macht volgens de regels gedeeld wordt door de koning(in), de ministers onder wie de minister-president en de twee kamers van het parlement.
De politiek in Nederland vindt plaats binnen een parlementaire democratie, een constitutionele monarchie en een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Nederland is een consensusdemocratie, waar de politieke instituties gericht zijn op een brede consensus tussen politieke actoren.
Staten kan men onderscheiden naar staatsvorm. Hoewel het woord 'staatsvorm' ook wel wordt gebruikt voor regeringsvorm, wordt de staatsvorm meestal in twee dimensies gedefinieerd: enerzijds volgens het aantal soevereine bestuurslagen, anderzijds volgens de mate waarin het bestuur is ge(de)centraliseerd.
De regering in Nederland is belast met het bestuur ofwel de uitvoerende macht. De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers, zo bepaalt art. 42 lid 1 Grondwet. Een vergadering van de voltallige regering (onder leiding van de Koning), ook wel kabinetsraad genoemd, vindt zelden plaats.
Het Nederlandse woord republiek komt via het Franse république van het Latijnse res publica (lett. 'zaak van het volk', dat je moet lezen als 'staat'), dat later één woord werd (respublica). Het streven naar een republiek heet republicanisme, iemand die streeft naar een republiek heet een republikein.
De meest voorkomende kiessystemen zijn: Evenredige vertegenwoordiging. Meerderheidsstelsel. Districtenstelsel met evenredige vertegenwoordiging.
Democratie (van het Grieks δῆμος/dèmos, "volk" en κρατειν/kratein, "heersen", dus letterlijk "volksheerschappij") is een bestuursvorm waarin de wil van het volk de bron is van legitieme machtsuitoefening.
De koning vormt samen met de ministers de regering. Sinds 1848 staat in de Grondwet dat de koning onschendbaar is, en dat de ministers verantwoordelijk zijn. De koning kan dan ook niet gedwongen worden af te treden naar aanleiding van een politieke handeling; een minister wel.
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Deze krijgt de naam Bataafse Republiek (1795-1806). Onder Lodewijk Napoleon werd Nederland voor het eerst een Koninkrijk, het Koninkrijk Holland. Dit duurde slechts vier jaar (1806-1810). In 1813 herwon Nederland zijn onafhankelijkheid.
Een monarchie is van origine een regeringsvorm waarbij de macht bij één persoon berust, de monarch.
Monarchie, aristocratie, oligarchie, tirannie en democratie; een hele mond vol. Allerlei bestuursvormen die in de geschiedenis veelvuldig zijn voorgekomen. Wat kenmerkt nu elke bestuursvorm? Wat zijn de verschillen?
Aristocratie (Oudgrieks: ἀριστοκρατία < ἄριστος ("beste") + κρατεῖν ("heersen")) is een regeringsvorm waarbij de heerschappij in handen is van de aanzienlijksten in de samenleving, de zogenaamde "aristocraten". Doorgaans geldt binnen een aristocratie dat het lidmaatschap erfelijk is.
Bij een oligarchie (Oudgrieks: ὀλίγος (oligos) = 'weinig' en ἄρχειν (archein) = 'heersen') is de macht in handen van een kleine groep van mensen die behoren tot een bevoorrechte klasse of stand.
In het algemeen is een autocratie het tegengestelde van een democratie. Hier worden de machthebbers -in theorie- gecontroleerd door de volksvertegenwoordiging.
In verschillende landen bestaan naast partijen ook burgerbewegingen die zich inzetten voor de invoering van vormen van directe democratie. Voorbeelden zijn GeenPeil in Nederland, Meer Democratie in Nederland en in Vlaanderen en Mehr Demokratie in Duitsland en Oostenrijk.
Voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer is Nederland verdeeld in 20 kieskringen (19 in Europa, 1 in Caribisch Nederland). In iedere kieskring is een hoofdstembureau gevestigd, dat de uitslag van de kieskring rapporteert aan het Centraal Stembureau (de Kiesraad) in Den Haag.
Een fractie is een deel van een gekozen volksvertegenwoordigend orgaan, in jargon het gremium genoemd, dat tot een en dezelfde politieke partij of stroming behoort (bijvoorbeeld alle leden van één politieke partij in de gemeenteraad of het parlement). Het woord fractie komt uit het Latijn (frangere, breken).
Nederland kent formeel geen kiesdrempel, al is er wel een regel dat een partij die geen reguliere zetel heeft gehaald ook geen kans op een restzetel maakt, wat dus (voor de Tweede Kamerverkiezingen) equivalent is aan een kiesdrempel van 2/3 procent van de stemmen.
Koning Willem Alexander, koningin Maxima, prinses Amalia en prinses Beatrix krijgen jaarlijks een onbelaste uitkering. Zo ontvangt koning Willem-Alexander in 2022 ongeveer € 6,1 miljoen, waarvan ongeveer € 5,1 miljoen als tegemoetkoming voor personeels- en materiële kosten.
De koning kan buiten het gezag worden geplaatst
Maar wat als de koning nu echt iets heel ergs doet, zoals een moord plegen? Wordt hij dan vervolgd? In het uiterste geval kan in Nederland het staatshoofd buiten het gezag worden geplaatst. Dat noemen we een 'buitenstaatverklaring'.
Koning Willem-Alexander krijgt volgend jaar 6.132.000 euro.
Het eerste deel (de 'A-component') is zijn inkomen. Daarvan kan hij boodschappen en andere noodzakelijke dingen kopen. Van het tweede deel (de 'B-component') kan hij zijn directe personeel betalen, maar ook zijn kosten om er goed uit te zien als koning.