Het Romeinse Rijk (Latijn: Imperium Romanum) was van oorsprong een stadstaat op het Italisch schiereiland die zich vanaf de zesde eeuw voor Christus begon uit te breiden en uitgroeide tot een rijk van zo'n zes miljoen vierkante kilometer met 120 miljoen inwoners.
Op zijn hoogtepunt, in de 1e eeuw n. Chr., hadden de Romeinse legerleiders een rijk met tussen de 50 en 90 miljoen inwoners veroverd.
Opvallend daarbij is de lange neergaande tendens beginnend bij inheemse mannen uit de Romeinse periode (gemiddelde lengte bijna 176 centimeter) die eindigt in de 17e en 18e eeuw met gemiddeld 166 centimeter (gemeten aan de hand van Nederlandse walvisvaarders die op Spitsbergen waren begraven).
Tijdens het Romeinse Keizerrijk omvatte het rijk delen van West-Europa en van het Midden-Oosten. Rome telde toen, als hoofdstad van dit enorme rijk, meer dan een miljoen inwoners.
“Over de gemiddelde leeftijd van de Romeinen heerst bijvoorbeeld veel discussie”, zegt demograaf Patrick De Boosere (VUB). “We moeten ons daarvoor behelpen met aantekeningen op grafstenen. Toch kunnen we ervan uitgaan dat men toen tussen de 26 en 30 jaar oud werd.
Bij de mannen waren er geen verschillen op vlak van lengte en BMI, maar ook hier werden de fysiek meer actieve deelnemers gemakkelijker 90 jaar. Vrouwen hadden een 31% hogere kans om 90 jaar te worden als ze op 70-jarige leeftijd langer waren dan 1,75 meter.
Er wordt aangenomen dat de gemiddelde leeftijd van de middeleeuwse mens rond de 35 jaar lag. Dat leidt vaak ook tot het idee dat je als je begin dertig was, al erg 'oud' was en het einde van je leven al in zicht kwam. Dit is echter niet helemaal waar.
Het Rijk wordt aangevallen door de Franken en de Germanen. Die trekken zelfs op richting Rome. In het jaar 476 wordt het Keizertje Romulus Augustulus afgezet, en klimt het Germaanse stamhoofd Odoaker op de troon. Het west Romeinse Rijk is ten einde, de Middeleeuwen kunnen beginnen!
In West-Europa bleef het rijk bestaan tot 476, toen de 'barbaarse' generaal in Romeinse dienst Odoaker de laatste West-Romeinse keizer afzette en zichzelf tot koning van Italië liet uitroepen. Het oostelijk deel van het rijk, ook wel het Byzantijnse Rijk genoemd, bleef nog tot 1453 bestaan.
Het oude Rome (Latijn: Roma; Urbs) was een polis in Midden-Italië die uitgroeide tot een wereldrijk. Zijn cultuur verspreidde zich over het hele Middellandse Zeegebied en zelfs daarbuiten. Het slaagde er ook in om andere culturen te assimileren en zich een mengcultuur als het hellenisme eigen te maken.
Volgens bijgaande bron was de gemiddelde lichaamslengte rond het jaar 1600 zo'n 163cm.
Maar 200 jaar geleden behoorden we nog tot de kleinsten: in twee eeuwen tijd groeiden we 20 centimeter! En wetenschappers denken die groei nu te kunnen verklaren. Uit gegevens van het leger blijkt dat de gemiddelde Nederlandse man halverwege de achttiende eeuw zo'n 1.65 meter lang was.
Uit onderzoek is gebleken dat de West Europese bevolking sinds de Romeinse tijd van 1.76 m gekrompen is naar 1.66 m in de 18e eeuw.
China was toen al zo'n twee millennia een keizerrijk. Denk ook aan het Romeinse en Byzantijnse keizerrijk, het Perzische keizerrijk, de Europese keizers tussen Karel de Grote en de Habsburgers, het Osmaanse rijk, en de Japanse keizers – de langst bestaande dynastie ooit.
Het Romeinse leger (exercitus Romanus) zorgde deels voor de uitbreiding van de macht van Rome tot een wereldrijk. Zijn effectiviteit was te danken aan de bewapening, discipline, technieken en tactieken.
In de prehistorie gingen mensen schrikbarend vroeg dood. Tot ongeveer 30.000 jaar terug. Toen werd vermoedelijk een deel van de mensheid vijftig jaar oud en was er zelfs een groep die de tachtig of negentig haalde. Hoe de mensheid die sprong vooruit maakte, is nog niet helemaal duidelijk.
Het Britse Rijk bereikte in 1921 zijn grootste omvang van bijna 33.000.000 km² (bijna een kwart van het landoppervlak van de aarde) en was daarmee samen met het Mongoolse Rijk het grootste wereldrijk dat ooit op aarde heeft bestaan.
Maar dat ging ten koste van andere culturen. Philip Matyszak presenteert zijn lezers de vijanden van Rome, onder wie koninginnen als Boudicca, Cleopatra en Zenobia, en veldheren zoals Hannibal, Jurgurtha, Alarik en Attila de Hun.
De omgeving van Rome heette Latium en de bewoners Latijnen. Daarom noemen we de taal de van Romeinen Latijn. Rome werd een wereldmacht en daardoor werd Latijn de belangrijkste voertaal.
De Vandalen werden lang afgeschilderd als barbaren die weinig respect hadden voor de Romeinse cultuur en alle pracht en praal die daarbij hoorde. Inmiddels weten historici wel beter: de Vandalen zetten de Romeinse cultuur vaak voort in de gebieden die ze op de Romeinen veroverden.
Op oudejaarsavond van het jaar 406 trokken duizenden Germanen massaal de Rijn over. Een ware vloedgolf van Germaanse strijders overspoelde Gallië. Ondanks verwoede gevechten konden de Romeinen deze vloedgolf niet keren en de laatste Romeinen trokken weg uit ons land. Dit was de laatste les over de Romeinen.
DE ROMEINSE LIMES IN NEDERLAND
2000 jaar geleden, van ongeveer 40 tot 400 na christus, liep de grens van het grote Romeinse Rijk midden door wat nu Nederland is. Het was het Romeinse leger niet gelukt om héél Nederland te veroveren. De rivier de Rijn werd toen gekozen als grens.
Naast brood en pap aten mensen in de middeleeuwen veel bonen en peulvruchten. Van melk maakten ze de 'luxeproducten' boter en kaas. Om eten langer te bewaren, werd het gedroogd, gerookt, gezouten, gezoet, bewaard onder vet of werd er zuur en zwavel aan toegevoegd.
Vrouwen leven langer dan mannen…
De levensverwachting van vrouwen is hoger dan die van mannen: 83,6 jaar tegen 80,5 jaar in 2019. Doordat bij mannen de levensverwachting tussen 2001 en 2019 sterker is gestegen dan die van vrouwen, is het verschil wel kleiner geworden (zie ook m/v-stat).
Nederland doet het overigens niet slecht. Ons land komt op een 19de plaats (van de 137 onderzochte landen) met een gemiddelde levensverwachting van 81,7 jaar. Net vóór het Verenigd Koninkrijk (20ste plek). Helemaal onderaan de lijst komt Swaziland, hier worden de mensen gemiddeld slechts 48,9.