Faalangst ontwikkelt zich in de loop van het leven. Naarmate je je meer bewust wordt van je sociale omgeving, zal ook deze angst zich verder ontwikkelen. De angst om te falen komt dan ook voor in verschillende leeftijdsfases en in verschillende gradaties.
Het kan soms zo zijn dat faalangst aangeboren is. Maar het kan ook ontstaan omdat één van je ouders faalangstig is. Jij kopieert vaak (onbewust) het gedrag van je ouders en in dit geval dus het faalangstig gedrag. Daarnaast kan faalangst ook ontstaan, omdat jij in een bepaalde omgeving vaak moet presteren.
Faalangst kan al voorkomen bij kinderen in de leeftijd van peuters. De kinderen zijn in die leeftijd bang om een klusje te doen, omdat ze denken het niet te kunnen. Op latere leeftijd kan faalangst vormen aannemen die te maken hebben met proefwerken en andere schoolprestaties.
Wat is faalangst? Faalangst is in de DSM (het diagnostiek handboek) niet opgenomen als opzichzelfstaande stoornis, maar is desondanks een bekende vorm van angst. Faalangst komt ook vaak voor bij mensen met een sociale- of gegeneraliseerde angststoornis.
Herkennen van faalangst
Leerlingen kunnen stil worden als ze angstig zijn, maar ze kunnen ook clownesk of stoer gedrag vertonen. Overmatig vragen stellen of juist niks durven te vragen, kunnen een signaal zijn dat een kind twijfelt aan zijn eigen kunnen. Ook hoofdpijn, buikpijn of moeilijk slapen kunnen signalen zijn.
Ze denken negatief over zichzelf en presteren daardoor vaak onder hun niveau. Hierdoor worden zij bevestigd in het negatieve beeld dat ze van zichzelf hebben en kan een negatieve spiraal ontstaan. Hetzelfde kan gebeuren bij faalangst in sociale situaties.
Het gaat nog steeds om de angst om te falen, maar om niet te falen stellen mensen met actieve faalangst hun taken niet uit. Zij proberen ze zo goed mogelijk uit te voeren. Mensen met actieve faalangst zijn vaak erg perfectionistisch en dat is natuurlijk prijzenswaardig, maar het kan ook heel ongezonde vormen aannemen.
Uit onderzoek blijkt dat mensen met faalangst vaak ook ouders of broers en zussen met faalangst of een anderssoortige angststoornis hebben. Onderzoek wijst ook uit dat mensen die bijzonder sensitief zijn voor een fysieke reactie op stress ook een verhoogd risico lopen om faalangst te ontwikkelen.
Wat belangrijk is, is dat er bij grote angstgevoelens ook aan de hersenen bloed wordt onttrokken. Het denkvermogen blokkeert op dat moment. De natuurlijke reactie is: willen bewegen! We moeten op zo'n moment kiezen: vechten of vluchten!
'Maak je niet druk'.
Zeg niet tegen een persoon met faalangst dat hij niets heeft om zich zorgen om te maken en dat het onzin is dat hij of zij zich zorgen maakt. De ander voelt zich op zo'n moment dan eenvoudigweg niet gehoord.
Iedereen kan last hebben van faalangst, maar het komt vooral veel voor bij studenten en werknemers: ongeveer 10% van de werkenden en bijna 23% van de studenten heeft last van faalangst.
Perfectionisme betekent een obsessief verlangen hebben om handelingen perfect uit te voeren. De betekenis van faalangst en perfectionisme zijn niet hetzelfde maar gaan wel hand in hand: Bij faalangst heb je angst om te presteren en bij perfectionisme heb je de drang om te presteren.
Faalangst wordt in de DSM-5 niet als een aparte aandoening opgenomen, maar meestal als een onderdeel van sociale angst of gegeneraliseerde angst beschouwd. Hierbij wordt dan vaak verwezen naar 'testangst' of 'prestatieangst' (American Psychiatric Association, 2014).
Helemaal perfectionisme afleren is onmogelijk
Ja, waarschijnlijk wel. Want dat doel nastreven zou óók weer een uiting van je perfectionisme zijn. Als het eenmaal in je aard zit, dan haal je dat niet zomaar weg. Maar het is wel van groot belang dat je ermee leert omgaan, want anders ligt een burn out op de loer.
Perfectionisme spiegelt je innerlijke onzekerheid. Meestal ben je dan veeleisend voor jezelf maar ook veeleisend voor anderen. Door die honger naar perfectie wat los te laten, ben je als vanzelf zachter voor jezelf en voor anderen.
Het is voor een deel aangeboren, een kwestie van karakter. Maar ook de sociale omgeving is van invloed. Als ouders er flink bovenop zitten – de zogenaamde helikopterouders – en hoge verwachtingen hebben, maakt dat de kans een stuk groter dat hun kind perfectionistische trekjes krijgt.
Gevolgen van examenstress en faalangst
Wanneer je examenstress of faalangst ervaart, voel je je niet prettig en ben je vaak gespannen. Naast de lichamelijke en mentale effecten die het heeft op je lijf (zie symptomen), kun je ook andere gevolgen ervaren, zoals: Een toets juist niet halen door te veel stress.
Faalangst komt heel vaak voor. Veel kinderen hebben er last van, zowel jongens als meisjes. Naar schatting heeft op de basisschool ongeveer 1 op de 10 kinderen last van faalangst. Dat zijn gemiddeld vaak 3 kinderen per klas!
WAAR KOMT PERFECTIONISME VANDAAN? Perfectionisme komt vooral voort uit angst en het kan je hele leven beheersen. In je onderbewuste ben je bang dat als iets niet goed genoeg is, jij niet goed genoeg bent. Het is de angst voor falen die je onzeker maakt.