De keizers Theodosius de Grote (379-395) en Justinianus I (527-565) benoemden reeds bepaalde personen die de naam inquisitor (onderzoeker) droegen voor het opsporen van ketters. In de vroege middeleeuwen werd met relatieve openheid gesproken over de inhoud van de leer.
De Spaanse Inquisitie was een in 1478 door de Reyes Católicos van Spanje opgericht instituut, om de katholieke orthodoxie te handhaven tijdens hun heerschappij. Zij stond onder directe leiding van de Spaanse monarchie en werd pas definitief afgeschaft in 1834 tijdens het bewind van Isabella II.
De Inquisitie was een rechtbank van de rooms-katholieke Kerk, belast met de opsporing, het onderzoek naar en het opleggen van straffen aan ketters (mensen die in opvattingen en/of daden van de leer van de rooms-katholieke kerk afwijken).
Zij verzetten zich tegen de feodale samenleving en verwierpen openlijk de dogma's en sacramenten van de roomskatholieke kerk. Zij keerden zich tegen het doopsel, de biecht, het huwelijk, maar vooral tegen de eucharistie - die merkwaardige cultus rond het lichaam van Christus.
Roken als een ketter betekent 'heel veel roken', 'roken als een schoorsteen' en vloeken als een ketter betekent 'heel veel vloeken', 'grof in de mond zijn'. Het woord ketter is afgeleid van de Katharen, de benaming van een Franse elfde- en twaalfde-eeuwse religieuze gemeenschap.
Zwitser vond gehoor in de Nederlanden
Terwijl Scandinavië de leer van Luther bleef volgen, kregen de ideeën van de Zwitserse kerkhervormer Johannes Calvijn veel aanhang in de Nederlanden. Calvijn werd in 1509 geboren en was acht jaar oud toen Luther zijn stellingen publiceerde.
Volgens de bekende cijfers, afkomstig van Juan Antonio Llorente (1756-1823), secretaris van de Spaanse Inquisitie, werden tijdens het gehele bestaan de Spaanse Inquisitie 32.000 mensen ter dood veroordeeld.
Het doel van een catechismus is in feite om gelovigen te onderwijzen en dat zit ook in het woord zelf: het Oudgriekse katèchismos betekent 'het hardop onderwijzen'.
Kort gezegd was de inquisitie een speciale rechtbank van monniken die door Europa reisden om ketters op te sporen. De inquisitie bestond uit monniken die aanklager en rechter tegelijk waren. Op deze manier konden ze mensen heel snel en zonder proces oppakken.
Ketter in zijn specifieke betekenis is een aanduiding voor een aanhanger van een ketterij, een leerstelling, die bewust en opzettelijk in tegenspraak is met datgene wat een bepaalde geloofsgemeenschap beschouwt als de fundamentele geloofsleer.
Het bloedplakkaat is een keizerlijke verordening die ingesteld werd om te voorkomen dat afvallingen van de Rooms-katholieke kerk activiteiten zouden ontplooien. In 1550 ontvouwde keizer Karel V het bloedplakkaat.
De Reformatie, ook wel de Hervorming genoemd, was een beweging in de 16e eeuw die de Rooms-katholieke kerk wilde verbeteren. Het leidde echter uiteindelijk niet tot de gewenste hervormingen in de Katholieke kerk, maar tot een kerksplitsing.
Catechisatie is een begrip binnen het protestants christendom in Nederland (vergelijkbaar met catechese). Het is de benaming voor het onderwijs in de geloofsleer dat, als voorbereiding op de openbare belijdenis, wordt gegeven aan de jongeren van de kerk.
Dat de Universiteitsbibliotheek de grootste collectie catechismussen uit 1563 ter wereld heeft, is te danken aan Jacobus Isaac Doedes (1817-1897). Doedes was hoogleraar theologie in Utrecht en werkte aan een geschiedenis van de Heidelbergse catechismus, die hij in 1867 voltooide.
Een catechismus (van het Griekse: Κατήχησις, katechesis = onderricht) is een opsomming van de leer van een bepaald kerkgenootschap waarin al zijn dogma's systematisch en voor leken begrijpelijk worden gegeven en uitgelegd. Omdat ze een middel zijn bij de catechese, worden ze vaak in vraag- en antwoordvorm uitgegeven.
De organisatie van de kerk.
Luther en Calvijn vonden allebei dat de paus niet de juiste leider was van de kerk en dat dit dus moest veranderen. Maar terwijl Luther vond dat in plaats daarvan bisschoppen de kerk moesten leiden, dacht Calvijn dat de kerkenraad hier het meest geschikt voor was.
Omstreek 1550 volgde de tweede reformatorische golf. Johannes Calvijn, predikant in Genève, keerde zich af van de katholieke Kerk. Hij ging nog verder dan Luther, die de Kerk nog door bisschoppen liet besturen. Calvijn liet de leiding van de Kerk over aan de door gelovigen gekozen kerkenraden.
Embed. In de Middeleeuwen kon je je zonden afkopen bij de kerk om in de hemel te komen. De Duitse predikant Maarten Luther is erg tegen dit zogenaamde 'aflaten' en besluit uit kritiek op de Rooms katholieke kerk, zijn eigen kerk op te richten: de Lutherse kerk. Luther is hiermee een grondlegger van het protestantisme.
In de late Middeleeuwen wordt de Inquisitie opgericht. Deze kerkelijke rechtbank was belast met het opsporen en straffen van 'ketters'. Een ketter was iemand die in gedachten of daden afweek van de officiële katholieke geloofsleer. Als protestant of aanhanger van het joodse geloof, was je dus sowieso een ketter.
Een ketter is iemand die een geloof of levensovertuiging heeft dat afwijkt van het 'basis' geloof. Bijvoorbeeld: de protestanten zijn de ketters van de katholieke kerk.
De scriba geeft geestelijk leiding aan de kerk en staat voor de Protestantse Kerk in Nederland in kerkelijke en maatschappelijke verbanden.
Het celibaat wil zeggen: bewust kiezen voor een leven zonder seks. Of zoals in de katholieke kerk, als priester of monnik niet getrouwd mogen zijn. Maar omdat buitenechtelijke seks ook niet mag, komt dat indirect op hetzelfde neer.
Deze dag staat in het teken van Maarten Luther die op 31 oktober 1517 zijn 95 stellingen tegen situaties in de Rooms-Katholieke Kerk heeft gepubliceerd. Uiteindelijk leidde het verzet van Luther tot de Reformatie; een breuk met de kerk van Rome.
De eerste ketterplakkaten waren mild in hun toon. Zo mochten er geen bijeenkomsten worden georganiseerd waar over het geloof werd gesproken op straffe van een boete die uit kon monden in een hogere straf bij herhaling. Maar vanaf 1523 werden ook de eerste ketters verbrand. Toch bleef het protestantse geloof groeien.