De Rechtspraak vindt dat een rechter in een individuele, concrete zaak moet kunnen toetsen aan de belangrijkste wet van ons land: de Grondwet. In de zienswijze van de Rechtspraak op rechterlijke constitutionele toetsing (pdf, 235,7 KB) wordt dit standpunt toegelicht aan de hand van 8 vragen.
In Nederland toetst de rechter wetten en verdragen niet aan de Grondwet; dat is hem verboden in artikel 120 van de Grondwet, dat luidt: "De rechter treedt niet in de beoordeling van de grondwettigheid van wetten en verdragen."
212-224. de Grondwet. 9 Op basis daarvan is de rechter bevoegd te treden in de beoordeling van de grondwettigheid van lagere regelgeving en besluiten, maar niet van wetten in formele zin en verdragen. In dit stelsel is constitutionele toetsing in het wetgevingstraject van groot belang.
Constitutionele toetsing door de rechter betekent dat er bij de toepassing van wetten wordt gekeken of die niet strijdig zijn met de Grondwet.
Nederland beschikt niet over een constitutioneel hof, en artikel 120 van de Nederlandse Grondwet verbiedt bovendien aan de rechter om de wet te toetsen aan de Grondwet. Binnen het Koninkrijk der Nederlanden kent alleen Sint Maarten een constitutioneel hof.
Zo beschermt hij de rechten en vrijheden van iedereen in Nederland. Maar de rechter mag wetten niet toetsen aan de Grondwet, vanuit de gedachte dat het aan de wetgevende macht is om ervoor te waken dat wetten hiermee in overeenstemming zijn.
Uit dit overzicht van de eerste grondwettigheidsadviezen blijkt dat de Raad wel degelijk voorontwerpen van wet aan de Grondwet toetste. De Raad ging daarbij behoedzaam te werk ging, o.m. door de bestaande wetgeving als precedent te gebruiken.
EVRM en Nederlands recht: directe werking
In Nederland heeft het EVRM een directe werking. Dit houdt in dat de rechterlijke macht alle wetgeving direct aan het EVRM dient te toetsen. Deze directe werking is opgenomen in artikel 94 van de Grondwet.
Artikel 12 biedt bescherming tegen het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner. Dit is alleen geoorloofd in bij of krachtens de wet bepaalde gevallen. Of een ruimte als woning valt aan te merken, wordt niet zonder meer bepaald door uiterlijke kenmerken als de bouw en de aanwezigheid van huisraad.
Iedereen is voor de wet gelijk. Bij het doen van een uitspraak kijkt de rechter naar de wet, de feiten (wat is er precies aan de hand), persoonlijke omstandigheden en verklaringen van deskundigen en getuigen.
Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.
Artikel 10
1 Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.
De regering maakt wetten in samenwerking met de Eerste en Tweede Kamer (wetgevende macht). Een wet begint met een wetsvoorstel en is klaar na publicatie in het Staatsblad. Daartussen ligt een vast aantal stappen, die alle wetsvoorstellen moeten doorlopen.
Toetsen en aftoetsen zijn synoniemen in de betekenis 'onderzoeken om zich een oordeel te kunnen vormen over de waarde, juistheid, omvang enzovoort'. De Dienst Vreemdelingenzaken moet asielaanvragen toetsen / aftoetsen aan de regelgeving. Hij toetst de werkelijkheid (af) aan zijn idealen.
In Nederland mag je zeggen en schrijven wat je denkt zonder daar eerst toestemming voor te vragen. Maar de rechter kan je achteraf wel straffen, als je iets zegt of schrijft dat niet mag volgens een ander artikel van de Grondwet of een andere wet. In dit artikel is de vrijheid van meningsuiting geregeld.
Iedereen heeft het recht om samen met anderen een groep te vormen. Maar de groep mag de openbare orde niet in gevaar brengen. Dit artikel geeft inwoners van Nederland de vrijheid samen met anderen een groep te vormen. Bijvoorbeeld een politieke partij of een vakbond oprichten.
Toelichting. In dit artikel staat het recht op de onaantastbaarheid van het menselijk lichaam. Iedereen mag zelf bepalen wat er met zijn of haar lichaam gebeurt, of medische handelen worden verricht en of voorgeschreven medicijnen worden ingenomen. Beperkingen zijn alleen mogelijk als dit wettelijk is geregeld.
Bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens kunnen individuen, groepen, organisaties en landen een klacht indienen tegen een lidstaat, door een beroep te doen op het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM).
Wat de meeste mensen niet weten is dat in Europa in 1950 een document is opgesteld dat nog een stapje verder gaat dan de UVRM. Dat document is het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden, afgekort als EVRM. De UVRM en het EVRM, dat scheelt maar één letter.
Voordat burgers zich tot het hof mogen richten moeten alle mogelijkheden bij de nationale rechtbanken zijn benut. Burgers kunnen namelijk in eigen land al beroep doen op het EVRM aangezien de nationale rechtbanken zich hier ook aan dienen te houden. De nationale rechter moet het beroep op het EVRM dus accepteren.
Zij toetst of het overheidsbesluit rechtmatig is. Dat wil zeggen dat zij beoordeelt of de overheid zich aan de wet heeft gehouden, maar ook of de overheid het besluit zorgvuldig heeft voorbereid en goed heeft gemotiveerd.
De Grondwet is het belangrijkste staatsdocument en hoogste nationale wet van Nederland. Zij bevat de regels voor onze staatsinstellingen en de grondrechten van de burgers. Daarnaast bevat de Grondwet regels over bestuur, wetgeving en rechtspraak. De Grondwet telt acht hoofdstukken.
Gekozen wordt daarbij voor een systeem van gespreide toetsing, dat wil zeggen dat elke rechter de toetsingsverplichting toekomt, waarbij de gescheiden rechtsgangen met hun afzonderlijke hoogste rechtscolleges in stand worden gelaten.