Wanneer een verdachte een strafbaar feit heeft gepleegd en dit bewezen kan worden, moet de rechter vervolgens beoordelen of de verdachte hiervoor ook strafbaar is.
Welke van de strafuitsluitingsgronden zal bij de agressiemisdrijven vaak door advocaten worden aangevoerd? Noodweer (zelfverdediging) of noodweerexces, psychische overmacht. De verdachte heeft zichzelf met geweld verdedigd.
In het Nederlands strafrecht zijn strafuitsluitingsgronden de redenen waarop een rechter zich kan baseren om geen straf op te leggen voor een feitelijke handeling die onder normale omstandigheden een strafbaar feit zou opleveren, omdat er of geen sprake is van schuld of een rechtvaardiging bestaat voor de handeling.
Schulduitsluitingsgronden en rechtvaardigingsgronden zijn beide strafuitsluitingsgronden. De wettelijke schulduitsluitingsgronden zijn: ontoerekeningsvatbaarheid, overmacht, en noodweerexces, uitvoering van een wettelijk voorschrift, en een onbevoegd gegeven ambtelijk bevel.
Een uitzonderingsgrond in het strafrecht die tot gevolg heeft dat een handeling niet (langer) strafbaar is. Een reden hiervoor kan zijn omdat er geen sprake is van schuld van de verdachte of vanwege het feit dat er een rechtvaardigingsgrond is voor de handeling.
Wanneer een verdachte een strafbaar feit heeft gepleegd en dit bewezen kan worden, moet de rechter vervolgens beoordelen of de verdachte hiervoor ook strafbaar is.
De klassieke rechtvaardigingsgronden zijn overmacht, noodweer, handelen ter uitvoering van een wettelijk voorschrift en handelen ter uitvoering van een bevoegd gegeven ambtelijk bevel.
De eerste rechtvaardigingsgrond is overmacht als noodtoestand. Dit is vastgelegd in artikel 40 van het Wetboek van Strafrecht (Sr). Hierin staat dat iemand niet strafbaar is als hij een feit heeft begaan waartoe hij door overmacht is gedrongen.
Psychische overmacht (artikel 40 Sr): bij psychische overmacht is sprake van een drang waaraan geen weerstand hoeft te worden geboden. Deze drang is bij psychische overmacht gelegen in de psyche van de dader en niet in externe omstandigheden, zoals bij overmacht in noodtoestand het geval is.
Bij doen plegen is de pleger niet strafbaar, maar is de deelnemer volledig strafbaar. Van uitlokking is sprake als iemand een ander aanzet tot het plegen van een delict, waarbij die ander wel zelf verantwoordelijk is voor zijn daden.
Deze erkende excepties zien bijvoorbeeld op gedragingen in de context van de (medische) beroepsuitoefening, de kunst, de wetenschap, het verzet, de sport- en spelsituatie, seksualiteitsbeoefening, het studentenleven en de tuchtiging in het kader van de opvoeding.
Noodweer is een strafuitsluitingsgrond die is opgenomen in art. 41 van het Wetboek van Strafrecht. Bij noodweer gaat het tegelijkertijd om zelfverdediging als om rechtsordeverdediging tegen een wederrechtelijke aanval.
De laatste rechtvaardigingsgrond is het ontbreken van materiële wederrechtelijkheid. Dit houdt in dat de dader van een strafbaar feit niet strafbaar is indien door het overtreden van het strafbare feit de doelstelling van dat feit juist beter nageleefd wordt, ook al is de daad in strijd met de wet.
Noodweer is verdediging in een situatie, waarin men onverhoeds wordt aangevallen en waarin alleen zelfverdediging agressie kan afweren.
Je gaat dan in je noodweer te ver, maar je doet dat onder invloed van een hevige emotie. Je kunt dan voor de rechter een beroep doen op 'noodweerexces'. Als de rechter dat beroep terecht vindt, zal hij geen straf opleggen.
Het moet gaan om: zeer prangende en acute omstandigheden. en een drang waaraan door de verdachte geen weerstand kon worden geboden (psychologische toetsing) en waaraan ook geen weerstand behoefde te worden geboden (normatieve toetsing)
De rechter kan bijvoorbeeld bepalen dat de zitting voor bepaalde of onbepaalde tijd wordt onderbroken in afwachting van een deskundigenrapportage. Pas nadat de rechter alle vier voorvragen bevestigend heeft beantwoord, komt hij toe aan de beantwoording van de vier hoofdvragen. In vaktaal de “materiële vragen” genoemd.
Van ontoerekeningsvatbaarheid is sprake als het strafbare feit niet of slechts in verminderde mate aan de verdachte kan worden toegerekend. Redenen om het feit niet of in verminderde mate toe te rekenen zijn een gebrek in de ontwikkeling of een ziekelijke stoornis in de geestvermogens.
Het niet toerekenen van een strafbaar feit aan de dader vanwege zijn psychische toestand.
Overmacht is te verdelen in 2 categorieën: psychische overmacht: wanneer van de verdachte in redelijkheid niet mocht worden gevraagd anders te handelen vanwege grote psychische druk. noodtoestand: wanneer van de verdachte in redelijkheid niet mocht gevraagd anders te handelen vanwege conflicterende belangen of plichten ...
Volgens de wet is er sprake van overmacht als een partij er helemaal niets aan kan doen dat hij zijn verplichting niet nakomt. Het is niet zijn schuld en het valt hem niet toe te rekenen. Nakoming van de overeenkomst kan dan in alle redelijkheid niet meer worden verlangd. Denk bijvoorbeeld aan een natuurramp.
[wet en recht] De onmogelijkheid om een bepaalde handeling te verrichten of na te laten, door omstandigheden die niet aan de betreffende persoon toe te rekenen zijn. Een voorbeeld uit het privaatrecht is de onmogelijkheid om een goed te leveren, als het goed niet beschikbaar is vanwege een uitgebroken oorlog.
Rechtvaardigingsgronden zijn omstandigheden waardoor een strafbaar feit, op basis waarvan een verdachte normaal gesproken veroordeeld zou kunnen worden, zijn wederrechtelijke karakter verliest.
Wat zijn dwangmiddelen? Middelen die bij een strafrechtelijk onderzoek kunnen worden gebruikt tegen de wil van de verdachte. Bijvoorbeeld: fouilleren, afluisteren, huiszoeking. Pressiemiddelen ter uitoefening van bestuursdwang om naleving van wettelijke voorschriften te bewerkstelligen.
Afwezigheid van alle schuld (avas) is een buitenwettelijke schulduitsluitingsgrond in het Nederlands strafrecht die voor het eerst door de Hoge Raad werd geïntroduceerd in het Melk en water-arrest van 1916.