De winter begint op 22 december om 4:28 uur. Die dag zijn de dagen het kortst met in Midden-Nederland ruim 7,5 uur daglicht. De lente start dit jaar op 20 maart om 22:24 uur en de herfst op 23 september om 8:50 uur. Op zondag 26 maart begint de zomertijd en op 29 oktober keren we terug naar de wintertijd.
Daarmee bedoelen we de dag waarin de tijd tussen zonsopkomst en zonsondergang het kortst is: 21 december. Dan duurt de daglichtperiode om precies te zijn 7 uur en 44 minuten. Omdat de aarde een beetje schuin staat, draaien wij op het noordelijk halfrond in de winter wat van de zon af.
Dagen worden korter, maar niet met hetzelfde tempo
De equinox vindt elk jaar plaats rond 21 maart en 23 september. Met het veranderen van de hoek, verandert dus ook de daglichtperiode. En omdat de hoek rond de equinox sneller verandert dan anders, doet de daglengte dat in die periode dus ook!
Rond 21 december staat de Aarde dicht bij de Zon, beweegt sneller dan gemiddeld, en staat iedere dag ongeveer een halve minuut later in het zuiden.
De zomerzonnewende, ook wel midzomer genoemd, is met 16 uur, 16 minuten en 47 seconden zonlicht, de langste dag op het noordelijke halfrond. Tijdens een schrikkeljaar valt deze dag op 20 Juni, anders bijna altijd op 21 Juni.
Tot aan de zomerzonnewende, die in 2024 op het noordelijk halfrond op 20 juni valt, worden de dagen telkens gemiddeld 3 minuten en 20 seconden langer. Vlak na de winterzonnewende stijgt de daglengte het minste, maar in maart – rond de equinox – krijgen we 5 minuten meer daglicht per etmaal.
Langste en kortste dag van het jaar
De langste dag van het jaar beleven we op 21 juni. Die dag start om 16:58 uur de astronomische zomer. De daglengte is dan 16 uur en 45 minuten.
Feestmaand december is de eerste maand van de meteorologische winter. Dit is ook de donkerste maand van het jaar. De normale maandelijkse maxima variëren in ons land tussen 2,5°C en 7°C, afhankelijk van de plaats, en de minima tussen –2°C en 2°C.
Pas op 4 januari begint de zon 's ochtends vroeger op te komen. De vroegste zonsondergang heeft plaats op 12 december. De meest late zonsopkomst gebeurt op 31 december.
Eind januari zullen de dagen zelfs met ongeveer 3 minuten aangroeien per dag.
Kortom. Winterzonnewende vindt plaats op 22 december 2023 op het noordelijk halfrond en op 20 juni 2024 op het zuidelijk halfrond. Het markeert de kortste dag en de langste nacht van het jaar en de eerste dag van de winter in astronomische termen. Deze dag wordt wereldwijd gevierd — zelfs in Antarctica.
Normaal gesproken vindt de zomerzonnewende plaats op 21 juni in Nederland, behalve tijdens een schrikkeljaar, wanneer de langste dag op 20 juni valt. Schrikkeljaar 2024: wanneer en welke jaren hebben we een schrikkeldag?
Bijvoorbeeld: vanmorgen kwam de zon op om 7.11 uur. Iets daarvoor wordt het natuurlijk al een beetje licht. Vanavond gaat ie weer onder om 20.00 uur precies, en een half uur later is het echt wel donker. Dat maakt dat de daglichtperiode vandaag 12 uur en 49 minuten duurt.
De vuistregel is dat Golden Hour één uur na zonsopkomst en één uur voor zonsondergang is.
Steeds grotere stappen
Maar ook dat wordt vanaf nu steeds een beetje meer. Zowel de eerdere zonsopkomst als de latere zonsondergang gaat steeds verder versnellen. In de periode rond 21 maart – het officiële begin van de lente – gaat dat met de grootste stappen. Er komt dan elke dag zo'n 5 minuten daglicht bij.
Vrijdag 22 december is dit jaar officieel de dag met de minste zonuren. Het wordt laat licht en (veel te) vroeg weer donker. Bij veel mensen zorgen deze donkere dagen voor vermoeidheid, omdat hun biologische klok door het gebrek aan daglicht in de war is.
Terwijl de zon begin september nog op komt rond 6:50 uur, wordt het aan het eind van de maand pas licht rond 7:40 uur. Zonsondergang verschuift van circa 20:30 uur op 1 september naar circa 19:20 uur op de 30e. Dat scheelt bijna twee uur daglicht en dat in één maand tijd!
Met daaraan gekoppeld de kortste nacht van het jaar. Op 20 juni gaat de zon om 22.03 uur onder, de volgende ochtend komt die om 05.18 uur weer op. Een nacht dus van 7 uur en 15 minuten.
De kortste dag van het jaar is op vrijdag 22 december 2023. Dit wordt ook wel de winterzonnewende genoemd. Op deze dag bereikt de zon haar laagste punt aan de hemel, wat resulteert in de minste daglichturen en de langste nacht.
Volgens de klimatologische indeling is de winter dus al op 1 december begonnen en duurt het seizoen tot met 28 of 29 februari.
Vanaf 21 maart is het op de noordpool 6 maanden lang constant dag. Vanaf 23 september valt daar de duisternis in en blijft het de volgende 6 maanden donker. Op de zuidpool gebeurt het omgekeerde. In ons voorjaar en zomer is het daar donker en vanaf 23 september breekt daar voor de volgende 6 maanden de zon door.
In Kiruna gaat de zon niet onder in de periode van 31 mei tot 11 juli; in Gällivare, in Zweeds Lapland is dat van 4 juni tot tot 12 juli. In Jokkmokk, ook in Zweeds Lapland, maar dan iets zuidelijker is dat van 8 juni tot 3 augustus. In Abisko en Björkliden gaat de zon niet onder tussen 17 juni en 19 juli.
Terwijl op het zuidelijk halfrond de zon hoger staat en de nachten korter zijn. Gedurende de zomer is dat juist omgekeerd. De evenaar staat precies tussen het noordelijk en het zuidelijk halfrond in, dus moeten de dagen en de nachten daar wel even lang zijn.