Slechts van weinig diersoorten is bekend dat zij zichzelf in een spiegel herkennen. Naast mensen zijn alleen de bonobo's, chimpansees, orang oetans en gorilla's, de tuimelaardolfijn, de Aziatische olifant en de ekster geslaagd voor deze test.
Sommige zoogdieren als chimpansees, dolfijnen en olifanten, en vogels als eksters blijken in staat hun eigen spiegelbeeld te herkennen in de zogeheten spiegelproef. Deze tekenen van zelfherkenning kunnen wijzen op aanwezigheid van zelfbewustzijn bij dieren.
Oké, misschien weten sommige dieren wat ze niet weten, kunnen ze hoeveelheden inschatten en gereedschappen gebruiken. Maar er is niet één diersoort die net als de mens kan praten, werpen kritische onderzoekers tegen. Veel wetenschappers zien taal zelfs als voorwaarde voor denken.
Honden zijn zich bewust van hun eigen lijf, hebben -een vorm van- zelfbewustzijn. En net als mensen, kunnen ze de gevolgen van hun eigen acties begrijpen. Veel hondeneigenaren zullen dat wellicht al lang gedacht hebben, maar een nieuw Canadees onderzoek bevestigt dat nu.
Als dieren voor de test slagen, blijkt daaruit dat ze begrijpen dat hun reflectie (met de stip) in de spiegel een weergave van hun eigen lichaam is, en niet een of andere soortgenoot. Alleen dieren die als zeer intelligent worden beschouwd, zijn voor de spiegelproef geslaagd: mensapen, dolfijnen, olifanten en eksters.
Naast mensen zijn alleen de bonobo's, chimpansees, orang oetans en gorilla's, de tuimelaardolfijn, de Aziatische olifant en de ekster geslaagd voor deze test. Deze diersoorten beschikken over speciale VEN-cellen, die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van zelfbesef en empathie.
Onderzoekers hebben tests gedaan en een kat is - net als vele andere dieren - niet in staat om zichzelf te herkennen in een spiegel of reflecterend raam. Je kat ziet het spiegelbeeld als een andere kat en dit kan de volgende reacties veroorzaken: angst. aanvallen.
Er zijn zoogdieren die dat wél hebben, zoals chimpansees en dolfijnen. Die herkennen zichzelf ook in een spiegel. Honden hebben echter geen zelfbewustzijn. Een hond ziet in de spiegel een andere hond en blaft soms tegen zijn spiegelbeeld.
Voor veel diersoorten is aangetoond dat ze emoties hebben'. Gevoelens gaan een stapje verder. 'Gevoelens kun je zien als de subjectieve interpretatie van de eigen emoties', vertelt Kret. 'Door negatieve emoties kun je je bijvoorbeeld ongelukkig voelen.
Dat katten geen zelfbewustzijn hebben blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat ze zichzelf niet herkennen in de spiegel. Een kat kan angst-agressie laten zien als ze denkt een andere kat in huis tegen te komen, maar in werkelijkheid in de spiegel kijkt. De meeste dieren hebben een 'niet-reflectief bewustzijn'.
Omdat honden geen fovea hebben (een gebied in het oog met 100% kegeltjes), wordt geschat dat hun oog voor detail tot 6 maal minder goed is dan dat van de gemiddelde mens. Honden kunnen 's nacht veel beter zien dan de mens om twee redenen: Ze hebben veel meer staafjes (deze zijn nodig om 's nacht te kunnen zien).
Volgens Durkheim hebben dieren hebben niet het vermogen om te begrijpen wat de consequenties zijn van hun daad, en kunnen ze dus geen zelfmoord plegen. Ook de afgelopen eeuw zijn er verhalen over suïcidale dieren. Het bekendste verhaal is misschien wel die van de massazelfmoord van lemmingen (een soort woelmuizen).
En ja, ze zijn soms ook depressief. Zo bleek uit onderzoek dat apen ook de blues kunnen hebben. De wetenschappers observeerden een groep java-apen en één van de dames was depressief.
Honderdduizenden konijnen zitten in hun eentje doodongelukkig in Nederlandse woonkamers en achtertuinen. Zo kopte de kranten deze week. Dat konijnen een sociaal bewustzijn hebben en liever tussen konijnen verkeren dan tussen mensen, is kennelijk onbekend.
Dat sociale gedrag is belangrijk voor ze: zo vinden ze bescherming, liefde en genegenheid. Wetenschappers hebben ontdekt dat dolfijnen zelfbewustzijn hebben, je kunt ze daarom makkelijk vergelijken met een mens, met een kind. Door hun mooi gestroomlijnde lichaam kunnen dolfijnen hoge snelheden bereiken in het water.
Sommige dieren herkennen zichzelf in de spiegel, net als mensen. Maar dat betekent niet dat ze zich bewust zijn van hun eigen gedachtes of gevoelens. Sommige dieren herkennen zichzelf in de spiegel. Het is echter niet bekend of katten dit ook kunnen.
Ook chimpansees rouwen. Hun manier van verdriet uiten lijkt misschien nog het meest op die van mensen. Zo houden ze zelfs begrafenissen en laat een onderzoek uit 2010 zien dat chimpansees, net als mensen, minder eetlust hebben in de periode na een overlijden en de plek van overlijden proberen te vermijden.
Apen hebben empathie
Dieren kunnen zich inleven in de gevoelens van een soortgenoot. Apen vlooien een ander bijvoorbeeld als die net een gevecht verloren heeft. Empathie komt ook voor bij onder meer muizen, varkens, eksters, kippen en olifanten.
Kippen hebben een complex emotioneel leven. Uit een recent onderzoek blijkt dat ze empathie kunnen voelen. Ze kunnen elkaars pijn aanvoelen en gevoelens, zoals blijdschap, verdriet en angst, met elkaar delen.
Heel wat honden kwispelen ook als ze hun favoriete acteur of actrice horen. Labradors, Spaniels, Collies, Jack Russells en Staffordshire Bull Terriers zouden het meest geïnteresseerd zijn in tv kijken. Een van de onderzoekers geeft aan te denken dat honden tv kijken om zich te ontspannen met of zonder hun baasje.
Ze herkennen zichzelf in de spiegel. Dat kunnen maar weinig dieren. Dolfijnen kunnen trucjes leren en ze gebruiken zo nu en dan gereedschap. Ze leggen bijvoorbeeld een stuk spons op hun neus om hun neus te beschermen als ze in het zand van de zeebodem woelen, op zoek naar voedsel.
Kinderen kunnen vanaf achttien maanden zichzelf in een spiegel herkennen. Slechts van weinig diersoorten is bekend dat zij zichzelf in een spiegel herkennen. Naast mensen zijn alleen de bonobo's, chimpansees, orang oetans en gorilla's, de tuimelaardolfijn, de Aziatische olifant en de ekster geslaagd voor deze test.
Een groep Zweedse onderzoekers (Erikson 2017) heeft het gedrag van katten in reactie op afwezigheid van de eigenaar wél in een thuissituatie bestudeerd. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat katten wel degelijk blij zijn hun eigenaar weer te zien (en misschien zelfs te missen) na een periode van afwezigheid.
Mensen krijgen tranen als ze boos zijn, verdrietig of juist heel blij. Dieren niet. Een hond gaat bijvoorbeeld kwispelen, een kat gaan miauwen. Er zijn dus wel emoties maar er komen geen tranen bij.
Rouwt mijn kat ook? Alle katten vertonen ander gedrag wanneer er een soortgenoot of mens wegvalt uit hun leven. De één toont zichtbare symptomen van rouw, terwijl de ander stilletjes haar verdriet verwerkt. Dit hangt af van de onderlinge band en hoe lang de kat met haar baasje of vriendje heeft samengewoond.