Als je moeite hebt met taal-, reken- en digitale vaardigheden, vind je minder snel een baan, kun je minder gezond leven en heb je minder grip op je geldzaken. Stichting Lezen en Schrijven zet zich daarom samen met partners in om laaggeletterdheid te voorkomen en verminderen.
Een deel van de mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden is laaggeletterd. Laaggeletterd betekent dat je de taal of talen die je spreekt slecht beheerst. Deze groep mensen heeft bijvoorbeeld moeite met lezen, schrijven en/of rekenen.
Oorzaken van laaggeletterdheid
Sommige mensen hebben door ziekte, spijbelen, een lichamelijke handicap of een reizend bestaan onderwijs gemist. En daarnaast zijn er ook mensen die zijn opgegroeid in een taalarme omgeving of mensen die te maken hebben gehad met een problematische thuissituatie.
Laaggeletterden zijn over het algemeen slechter af wat hun gezondheid betreft: zij hebben o.a. een slechtere fysieke en mentale gezondheid, een grotere kans om eerder te sterven, zijn minder goed in staat tot zelfmanagement en hebben een minder gezonde leefstijl.
Laaggeletterde mensen hebben moeite met het invullen van formulieren van de Belastingdienst, het lezen van straatnaamborden, het reizen met het openbaar vervoer, het voorlezen van hun kinderen, pinnen en digitaal betalen en het lezen van bijsluiters.
In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat is 18% van alle mensen in Nederland. Dus ongeveer 1 op de 6 mensen! Je bent als volwassene laaggeletterd, als je moeite hebt met lezen, schrijven en/of rekenen.
Mensen die laaggeletterd zijn en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben moeite om informatie over ziekte en gezondheid te vinden, te begrijpen en toe te passen. Denk aan mensen met een lage opleiding, ouderen en migranten.
Kijk dan eens naar de trainingen 'Effectieve communicatie met laaggeletterden' die Pharos aanbiedt. Stop niet te veel boodschappen of adviezen in één consult. Een patiënt kun je beter vaker en dan korter laten langskomen. Gebruik geen beeldspraak en uitdrukkingen.
Voorkomen van laaggeletterdheid
Bevorderen van een integrale gezinsaanpak bij gemeenten door verminderen en voorkomen meer aan elkaar te verbinden. Bevorderen van investeringen in het taal- en rekenonderwijs, zodat het aantal kinderen dat met een te laag taalniveau van school komt, daalt.
Hoewel dyslexie ook letterlijk betekent dat iemand beperkt kan lezen, zijn dyslexie en laaggeletterdheid niet hetzelfde. Dyslexie is namelijk een hersenaandoening, waarbij de samenwerking tussen twee hersengebieden niet goed gaat, waardoor iemand niet goed kan lezen en schrijven.
Een analfabeet kan niet lezen of schrijven. Een laaggeletterde kan wel lezen en schrijven in het Nederlands, maar niet goed genoeg om te participeren en functioneren in de samenleving.
Laaggeletterdheid is géén analfabetisme. Het verschil tussen een analfabeet en een laaggeletterde is dat een laaggeletterde wel kan lezen en schrijven, maar dit niet goed genoeg kan om volwaardig te functioneren in de samenleving. Een analfabeet kan helemaal niet lezen en schrijven.
Wie leest, leert de wereld!
Het maakt een groot verschil in het leven van kinderen en jongeren of ze lezen of niet. Want lezen is noodzakelijk voor leren, zeker het leren op school. Wie goed leest en verhalende en informatieve teksten begrijpt, kan kennis opdoen en zich ontwikkelen.
Die achterstand in taalbeheersing wordt vaak weer doorgeven aan de kinderen. Je zou kunnen zeggen dat laaggeletterdheid in zekere zin erfelijk is. Uit onderzoek blijkt dat inkomen en laaggeletterdheid veel met elkaar te maken hebben.
Laaggeletterden zitten op niveau A2/1F. Een leerling aan het einde van groep 8 moet niveau 1F beheersen om goed te kunnen overstappen naar het voortgezet onderwijs.
Laaggeletterden werken vooral in beroepen waar het voor werkgevers niet moeilijk is om werknemers te vinden. Dit zijn beroepen als schoonmaker, keukenhulp of hulpkracht landbouw. Voor werkzoekenden in deze beroepen, waaronder laaggeletterden, liggen dus minder kansen op werk.
Formulieren invullen (bijvoorbeeld voor zorgtoeslag, belastingen). Straatnaamborden lezen.Reizen met het openbaar vervoer (OV).Voorlezen aan kinderen en kleinkinderen.
Vaak worden bijvoorbeeld dyslexie en laaggeletterdheid genoemd als één-en-hetzelfde, maar niks is minder waar. Gerlinde: “Zo kan dyslexie wel een oorzaak zijn van laaggeletterdheid, maar is laaggeletterdheid nooit de oorzaak van dyslexie.”
Analfabetisme of ongeletterdheid slaat op mensen die de vaardigheid in lezen, spellen en schrijven niet of niet in voldoende mate beheersen. Dergelijke mensen heten analfabeten of ongeletterden. In het Nederlands wordt onderscheid gemaakt tussen analfabeten en laaggeletterden.
Hoe zit het met laaggeletterdheid in mijn gemeente? Op de website Geletterdheidinzicht.nl staan percentages laaggeletterden per gemeente en regio en de verdeling over een aantal doelgroepen. Ook vind je informatie over bijvoorbeeld de kenmerken, motivatie en vindplekken per doelgroep.
Geletterdheid omvat de competenties om informatie te verwerven, verwerken en gericht te gebruiken. Dit betekent dat je met taal, cijfers en grafische gegevens kan omgaan en je ICT en multimedia kan gebruiken. Geletterd zijn is belangrijk om zelfstandig te functioneren en participeren in de samenleving.
Analfabetisme betekent ongeletterdheid. Wanneer iemand analfabeet is kan diegene niet lezen of schrijven in de moedertaal noch in een andere taal.