De eerste klokken waren zonnewijzers waarbij de schaduw van de stift, die zich verplaatst als gevolg van de draaiing van de aarde, een maat voor de tijd aangaf. Via zandlopers en allerlei andere mechanismen werd uiteindelijk het mechanische slingeruurwerk uitgevonden.
Het oudste uurwerk dat gevonden is, stamt uit 1386, en werd gevonden in Engeland; deze hangt nu aan de Salisbury Kathedraal. Met behulp van tandwielen en gewichtjes kon men een klok met wijzers laten draaien en zo het verstrijken van de tijd laten aangeven.
Naast kalenders werden gebruikt: de waterklok, de zandloper, kaarsen of olielampen (met een aantal strepen erop) en de zonnewijzer.
Hoe werd tijd vroeger berekend? Door de zon, de maan en de sterren te bestuderen, bepaalden mensen vroeger welk moment van de dag het was en in welke tijd van het jaar ze leefden. Dat was bijvoorbeeld handig voor de landbouw; om op de juiste tijd te kunnen zaaien en oogsten.
Zonnewijzers waren het eerste tijdmeetinstrument. De oudst bekende is van rond 1500 voor Christus. Onze tijd, de uren en minuten, werden bedacht door middeleeuwse astronomen. Zij grepen terug op de Babyloniërs, die telden in zestigtallen in de wiskunde en astronomie.
Iedere dag op aarde begint officieel op de Line-eilanden in Kiribati, waar men 14 uur voor loopt op UTC, begint 26 uur later op de onbewoonde Amerikaanse eilanden Howland en Baker, die onder een (nautische) tijdzone vallen die 12 uur achter loopt op UTC, en eindigt daar nog eens 24 uur later.
Vele duizenden jaren geleden bepaalde de mens de tijd op basis van de zonnestand. Maar de mensen wilde de tijd nog veel nauwkeurig weten. Er werd ijverig gewerkt aan een instrument om de tijd te bepalen en zo werd de eerste klok uitgevonden. De Chinezen vonden 5000 jaar geleden de eerst uit.
Griek bedacht minuten
De eerste stap op weg naar een indeling van de dag werd al duizenden jaren eerder gezet door de astronomen van het oude Egypte. Zij verdeelden de dag in 24 uur, maar hun zonnewijzers en waterklokken waren niet bijster geschikt voor nauwkeuriger tijdmetingen.
Via zandlopers en allerlei andere mechanismen werd uiteindelijk het mechanische slingeruurwerk uitgevonden. Vanaf dat moment was de tijd met enige nauwkeurigheid te meten. De uitvinding van de mechanische klok wordt toegeschreven aan de Fransman Gerbert (later paus Silvester II), die leefde rond de 10e eeuw.
Over de middeleeuwen (ca.400-1500 na Chr.) heersen veel misverstanden en vooroordelen. Het zou bijvoorbeeld een tijd van onrust en verval zijn, na de ondergang van het Romeinse Rijk: de 'donkere middeleeuwen'.
Hij presenteert het programma sinds 2004 en gaat al 19 seizoenen mee. Hij werd wel in 2021 twee afleveringen vervangen door Bart Cannaerts, omdat Van Looy een coronabesmetting had opgelopen.
De klok als religieus middel
De eerste klokken, die enkel in staat waren om uren aan te geven, werden in kloosters geplaatst zodat monniken op gezette tijden konden bidden. Er wordt verondersteld dat de klok in de kathedraal van Salisbury uit 1386 de oudste nog tikkende klok ter wereld is.
Op het Noordelijk halfrond beweegt de zon van links naar rechts. De zon gaat links (in het oosten) op en gaat rechts (in het westen) weer onder. Omdat de wijzers van een klok zo gemaakt zijn dat ze de beweging van de zon in de lucht volgen, bewegen de wijzers van links naar rechts, via de bovenkant van de klok.
De kerkklok was in vroeger dagen eigenlijk het enige communicatiemiddel. Daarom wordt het luiden van klokken 's morgens, 's middags en 's avonds (de tijd verschilt plaatselijk) toegeschreven aan het begin of het einde van de werkdag en het tijdsein van eten.
De klok is opgesteld in het Kremlin in Moskou, aan de voet van de Klokkentoren van Ivan de Grote. De klok is 6,14 meter hoog en 201 ton zwaar.
De Duitser Peter Henlein uit Neurenberg maakte tussen 1504 en 1508 de eerste draagbare klok met een veermechanisme. Het kostte Henlein tien jaar om het te ontwikkelen. De doorbraak kwam met Henleins uitvinding van de balansveer. Zijn klokken kunnen worden gezien als de eerste horloges.
De eerste klokken waren (als deze zo genoemd kunnen worden) zonnewijzers waarbij de schaduw van de stift, die zich verplaatst als gevolg van de draaiing van de aarde, een maat voor de tijd aangaf. Via zandlopers en allerlei andere mechanismen werd uiteindelijk het mechanische slingeruurwerk uitgevonden.
Een digitale klok geeft de uren en de minuten, en soms ook de seconden, als getallen weer. De uren kunnen als de getallen van 0 t/m 23 worden getoond, of als de getallen 1 t/m 12 in navolging van de analoge klok, maar dan met de toevoeging AM voor vóór de middag of PM voor na de middag.
Je hebt een digitale klok die in vier cijfers de uren en de minuten aangeeft, bijvoorbeeld 07:45 (kwart voor acht 's ochtends) en 19:30 (half acht 's avonds). Sommige tijdstippen geven een palindroom van vier cijfers (heen en weer hetzelfde), bijvoorbeeld 05:50 en 23:32.
Maar om er nou voor te zorgen dat de dag altijd op precies hetzelfde moment begon bedachten sterrenkundigen iets slims. Ze begonnen met het tellen vanaf middernacht, 0 uur dus, met twaalf uren voor en twaalf uren na het middaguur. Daarom heeft onze klok dus 12 uren.
Een dag op aarde duurde in het verleden 19 uur, dus wat is er gebeurd? Wist je dat de aarde vroeger sneller draaide dan nu? Tijdens het Mesozoïcum, zo'n 252 tot 66 miljoen jaar geleden, duurde een dag 23 uur.
In een 12-urige tijdsaanduiding wordt een dag van 24 uur verdeeld in twee keer 12 uur. De eerste periode van 12 uur wordt aangeduid als am en gaat van middernacht tot de middag. De tweede periode wordt aangeduid als pm en gaat van de middag tot middernacht.
Standaardtijd. Vroeger gebruikte men Greenwich Mean Time (GMT) als standaardtijd. Deze standaard is gebaseerd op de stand van de zon in Greenwich, London. In GMT is 12:00 uur 's middags gedefinieerd als het moment waarop de zon gemiddeld, gedurende een jaar, op z'n hoogst staat.
Drie dagen tegelijk op aarde
Elke dag op aarde begint officieel op de Line-eilanden in Kiribati, een eilandengroep in de Grote Oceaan. Het is daar dertien uur eerder dan in Nederland. De dag begint zesentwintig uur later pas op de Amerikaanse onbewoonde eilanden Howland en Baker.
Sindsdien begint elke nieuwe dag op het eiland Kiritimati vroeger dan waar ook ter wereld. Vlak voor het jaar 2000 trokken duizenden mensen naar het eiland, ook wel Christmas Island genoemd, om daar als eersten ter wereld de millenniumwisseling te vieren.