Veel mensen denken dat de straling direct fataal is: dat is niet zo. De hitte en de schokgolf zijn het ergste aan een atoombom. De radioactiviteit is een sluipmoordenaar, maar deze is met goede medische zorg wel te overleven. Het hangt uiteraard ook af van hoe dichtbij je bij de bom was.
De meeste dieren zijn volgens Huiskamp minder gevoelig voor radioactieve straling dan mensen. Wel moeten mensen oppassen met melk van koeien die grazen in de buurt van Fukushima. Die kan radioactief besmet zijn. Ten tijde van Tsjernobyl hebben Huiskamp en zijn collega's een experiment gedaan met koeien.
Ze ontdekten dat ze niet bestand zijn tegen nucleaire explosies aangezien geen enkele kakkerlak stralingsniveaus hoger dan 100,000 rads1 overleefden. In andere woorden: kakkerlakken kunnen een atoomexplosie niet overleven, maar ze kunnen wel veel hogere hoeveelheden straling weerstaan dan mensen.
Al in 1963 vonden Amerikaanse onderzoekers van het Virginia Polytechnic Institute in Blacksburg dat kakkerlakken een 6 tot 15 keer zo'n hoge dosis radioactieve straling kunnen overleven als mensen.
Extra jodiumtabletten uitdelen en adviseren deze op een bepaald tijdstip in te nemen. Het is belangrijk om deze jodiumtabletten in te nemen bij een kernramp omdat er radioactief jodium in de lucht kan zitten. Dit type jodium kan zich ophopen in de schildklier, wat de kans op schildklierkanker verhoogt.
Tot op de dag van vandaag wonen en werken er zevenduizend mensen in de omgeving van de voormalige centrale, terwijl een veel kleiner aantal bewoners ondanks de risico's naar omringende dorpen is teruggekeerd.
Het leven is niet gemakkelijk voor de Tsjernobyl-zwerfdieren. Niet alleen moeten ze de strenge Oekraïense winters doorstaan, maar ook dragen ze vaak verhoogde niveaus van straling in hun vacht en hebben ze een verkorte levensverwachting.
Het leven op land kampte met een honderd keer hogere dosis dan veilig is: genoeg om het voortplantingssucces te beperken. Zeedieren als platvissen, weekdieren, kreeftachtigen en zeewier kwamen er slechter van af: in de maand na het ongeluk kregen zij een duizend keer hogere dosis, wat waarschijnlijk leidt tot sterfte.
Na de klap ging de seismische schok driemaal de aarde rond. De hitte van de explosie had tot 100 kilometer verderop derdegraads brandwonden kunnen veroorzaken. Afgeworpen boven de Randstad zou dit betekend hebben dat Den Haag en Rotterdam verwoest waren.
Zo'n nucleaire winter kan er bovendien voor zorgen dat er minder planten groeien. Dit kan leiden tot voedselschaarste bij zowel mens als dier. En van al deze gevolgen zijn we niet zo gemakkelijk af. De onderzoekers voorspellen dat een nucleaire oorlog het leven op aarde voor tientallen jaren zal teisteren.
Een bom als die op Hiroshima kan je al overleven op 10 kilometer afstand. Maar de krachtigste bom die ooit tot ontploffing is gebracht, de Tsar Bomba (50 megaton) zou indien boven Utrecht tot ontploffing gebracht alles van Amsterdam tot Den Bosch in de as leggen.
De stikstofoxiden die bij kernexplosies vrijkomen breken namelijk de ozonlaag af. Verder zouden hoge stralingsniveaus eeuwenlang de ecosfeer vervuilen waardoor veel levensvormen zowel op korte als op lange termijn schade zouden kunnen oplopen, met mogelijke verminderde reproductiekansen en hogere mutatiefrequenties.
De aarde kan een nucleaire winter tegemoet zien. Waar het dan nog het veiligst is? Op Antarctica. Niet alleen is dit continent overal mijlenver vandaan, het is ook de locatie van 's werelds eerste nucleaire wapenovereenkomst in 1959.
Over de kans op een kernoorlog is weinig zeker. Behalve dat het iets minder onwaarschijnlijk is – nee, lijkt – dat de mensheid zichzelf de komende jaren naar de vergetelheid vaporiseert.
Van de radioactieve stoffen die bij Tsjernobyl zijn vrijgekomen merken we in Nederland vrijwel niets meer. In totaal leverde het ongeval in 1986, het jaar van de ramp, bij ons een extra stralingsblootstelling op van 2,5%.
Door de ontploffing kwam er veel radioactieve straling vrij, die aan vele duizenden mensen het leven heeft gekost. Meer dan 35 jaar na de ramp is het stralingsniveau in het gebied rond Tsjernobyl nog altijd gevaarlijk hoog. Er ligt dus nog een hoop radioactief materiaal in het gebied.
Een kernramp is een kernongeval waarbij een aanzienlijke hoeveelheid radioactief materiaal vrijkomt, waarbij de gezondheid van grote aantallen mensen in een aanzienlijk gebied in gevaar komt, zodat men van een ramp kan spreken.
Op het hoogtepunt van de ramp was de stralingsdosis aan de rand van het reactorterrein 400 mSv per uur. Binnen de 20 km veiligheidszone rond Fukushima was de straling opgelopen tot ongeveer 7 mSv per jaar. Een groter gebied tot een straal van 30 km werd ontruimd en afgesloten voor verdere bewoning.
De Verenigde Naties komen tot de conclusie dat de kernramp van Tsjernobyl in totaal aan zo'n 4.000 mensen het leven zou kunnen kosten. Ongeveer 600 personeelsleden en leden van hulpdiensten waren aanwezig tijdens de nacht van het ongeval en de daarop volgende uren.
Uit een onderzoek van het Max Planckinstituut voor Chemie in het Duitse Mainz, blijkt dat de kans op een zwaar kernongeval één op de 10 tot 20 jaar is. Het risico is 200 keer groter dan tot nu toe werd ingeschat. Bovendien heeft West-Europa de grootste kans op radioactieve besmetting.
'Jodiumtabletten zijn bedoeld voor eenmalig gebruik zo kort mogelijk na de kernramp. Bij langdurige blootstelling in het milieu kan een extra dosis nodig zijn, afhankelijk van metingen na een kernramp. De dosering is afhankelijk van de leeftijd. Jodiumpillen moet je zo kort mogelijk na de blootstelling innemen.
Jodiumtabletten in huis halen: een goede reflex
Vooral bij kinderen is de bescherming van de schildklier tegen een besmetting door radioactief jodium belangrijk om kankers op lange termijn te voorkomen. Om het nodige effect te hebben, moet het stabiel jodium op het juiste moment worden ingenomen.
Het innemen van de jodiumtabletten heeft boven 40 jaar geen beschermend effect. Maar geeft wel beperkte risico's op allergie en schildklierfunctiestoornissen. Een uitzondering geldt voor zwangeren die ouder zijn dan 40 jaar.